GREGORIO DA RIMINI

 

 

 

de Arimino B. Gregorius, a Lanteri cognomento Tortorici dictus, alumnus Provinciae Romandiolae, "vir fuit, - ait B. Iordanus de Saxonia in libro qui dicitur Vitas Fratrum - magnae scientiae et vitae sanctae, singulariter Parisiis honoratus a tota Universitate propter opera sua notabilia, audiebatur libenter et omnibus erat speculum tam in moribus quam in scientia". Is adolescentiam nondum egressus, Eremitarum Ordinem ingreditur, ibique talis postea evasit, qualem universalis ipsius historica fama ubique gentium declarat. In Italia primum Parisiis postea, quo an. 1323 se contulerat ut Sorbonicam Universitatem frequentaret, sublimiores disciplinas impense coluit. Per sex annos continuos mansit in Parisino Studio; ac postmodum ad natalem solum rediens, Bononiae, Paduae et Perusii cathedram tenuit principalem. Uti suae Provinciae Definitor, an. 1333, interfuit Capitulo Generali Senis celebrato, et an. 1340. Parisios iterum se contulit ut ea in Universitate Sententias legeret, quarum lecturam annis quatuor commendabiliter consumavit. Instante Gocio tituli S. Priscae presbytero Cardinali, mense februario an. 1345, S. Thelogiae Magister fuit renuntiatus Immo tanta nominis fama illac cathedram rexerat, ut inter nominalium principes numeraretur, et lucerna splendens, doctor acutus, et praesertim doctor authenticus cognominaretur. Anno 1351 in Capitulo Generali Basileae habito, institutus fuit Studii Regens in Ariminensi suo coenobio, eidemque fuit commissum illius conventus priorem absolvere, aliumque in gubernio praeficere. Per obitum Ven. Thomae de Argentina, an. 1356 fit Vicarius Generalis Ordinis, ac die 28 maii insequentis anni in Monte-Pessulano, apud Narbonensem Galliae provinciam, comitiis habitis, omnium Patrum consensu Generalis declaratus fuit. Brevi tempore sui gubernii multa praeclare gessit in Religionis utilitatem, praecipue ad novam fabricam nobilissimi Monasterii Papiensis erigendam multum contulit. Ea de causa cum Ioannes Paleologus Marchio Montisferrati et Papiae Vicarius Imperialis amplas stipes largitus fuisset, prudens Gregorius non solum eloquenti epistola a Torelli in Saeculis Augustinianis, T. VI, p. 39 reportata, gratias egit humiles, sed eum quoque ad Ordinis spiritualem affiliationem admisit. Denique Viennam Austriae petens, ad religionem inibi ampliandam et illustrandam, summo doctorum et bonorum virorum moerore extremum die obiit prope finem an. 1358; nam die 20 novembris eiusdem anni, ut erui potest ex eius Litterarum Regesto, asservato in Archivo Ordinis sub sign. Dd. I, f. 332, adhuc vivebat. Commune sepulchrum habuit cum eius antecessore Thoma de Argentina. Emendandi ergo sunt qui circa tempus eiusdem obitus aliter scribunt. "Vidimus, ait Herrera in suo Alphabeto August., Gregorii excussam effigiem titulo et radiis Beatorum coruscantent". Innumeri prope sunt qui de illo verba faciunt. Placet hic referre quae eruditissimus Franciscus Macedo exaravit in Conventu Euchologico, p. 442: "Insignis hic doctor, vere aquilae Augustini pullus, ad eum et cum eo semper volat. Nemo eo Augustini mentem accuratius inquirit, nemo facilius invenit, nemo verius intellexit, nemo fidelius exponit: ubique magistrum eum suum, et profitetur, et sequitur, eique se discipulum praebet, nihil nisi praeindicatum ab Augustino definit, eiusque doctrinam cum Pauli doctrina coniungit". Abbas vero Spanheimensis in suo opere De Scriptoribus Ecclesiasticis, haec de illo habet: "Vir in divinis scripturis doctissimus, et in philosophia scholastica multum eruditus, ingenuo et eloquio clarus, in gymnasio Parisiensi magnam eruditionis suae gloriam ab omnibus commeruit, quippe qui vita et doctrina celeberrimus effulsit". Tandem, ne in longum abeam, noster Cardinalis Norisius in Vindiciis Augustinianis, p. 68 affirmat quod "Nullus veterum scholasticorum in Augustini lectione Gregorium superavit", eorumque retundit calumniam, qui scripserunt illum in suis scriptis Baianismi et Iansenismi semina praeiecisse. Inter hos eminet Fontana qui in Constitutione - Unigenitus - teologice propugnata, T. I, ad prop. 44, cui videtur accedere H. Hurter S. I. in Nomenclatore Litterario, T. IV, col. 509, qui et affirmat: "Gregorium nostrum secutum fuisse placita duriora et singularia, et ob suam duriorem de infantium non haptizatorum sorte opinionem, cui favebat, dictum fuisse infantium tortorem". At insignis doctor Petrus de Aragon in epistola ad lectorem sui libri De Fide, Spe et Charitate (Venetiis, 1655 ex Mencio Dominicano, primario professore Salmanticensi, exposuit: "Gregorii acutissimum ingenium, et acutum dicendi ac disputandi stylum Theobogi admirantur; et si D. Augustinus, e superis vocatus, suum de Gregorio ferret iudicium, diceret plane a paucis se tam esse lectitatum, pervolutum, et penetratum, quam a Gregorio". Extat illius herma marmoreus cum apposito epitaphio prope ianuam lateralem Ecclesiae S. Augustini de Urbe. Et nunc en eius scripta:

1. Lectura in primum et secundum Sententiarum, Parisiis, s. typ. (Lud. Martineau) 1482, Goth., ff. 332, binis col., 47 II. in fol. (In 1.m Sententiarum, in fine) Explicit lectura primi Sententiarum fratris Gregorii de Arimino sacri ordinis heremitarum Sancti Aug. Theologiae professoris praecellentissimi qui legit Parisius anno Domini 1344 per clarissimum universitatis parisiensis M. Guliermum Militis maxima diligentia emendata: et parisius impressa anno D.ni 1485, 9 augusti: l° f. verso quaedam disticha "Per eloquentissimum Oratorem ac Poetam laureatum Comitemque palatinum Dominicum Mancinum" in laudem ipsius Gregorii. (Cfr. Hain - Copinger, 1645-6, Proctor, 7921, Pellechet, 1165, La Bibliofilia, Vol. V, p. 190, et Rosenthal, Katalog. 135, n. 125. In 2.m Sententiarum admiranda expositio, Mediolani, per mag. Uldericum Scinzenzel1en, an. 1494, 15 martii ope et impensis D.ni Petri Antonii de Castelliono, maxima cum diligentia emandatum per mag. Franciscum de Busti Lauden. ord. Min.. Item in 1.m Sententiarum, impressum Valentiae per Christoph. de Alemannia, 1500, cura et studio R. P. Mag. Ioannis Verdu de Alcoldio ord. herem. S. Aug. (Cfr. Pellechet, n. 1166, et Reichling, n. 1452, qui describit exemplar Bibl. Universitatis Patavinae, n. 393; Haebler, Bibliograph. Iberica, p. 142; Gallardo, Ensayo de la Bibl. Espanola, T. I, p. 310, et Serapeum (1868, XXIX, p. 91-3); Venetiis, s. a. et typ. (1503 per Locatellum) curante Bacc. Fr. Paulo de Genazzano et Fr. Aegidio Viterbien. nuncupatum, I vol. Goth. in fol.; item Parisiis, Chevallon, 1520, 1 vol. Goth. in fol., suae integritati restitut. per Fr. Petrum Garamanta, August., Doct. Parisien.; nec non in 1.m et 2.m Sententiarum, Venetiis, typ. Lucae Antonii de Giunta, 1522 in fol. per S. Theol. Mag. Fr. Augustinum Montisfaconium heremitam Augustinianum. Citantur etiam aliae editiones: Parisiis, 1484 et 1500. Codices existunt Parisiis in Bibl. vulgo de Arsenal, cod. 452 (547, T. L.) continens in 1.m et 2.m Sententiarum olim conventus nostri Parisiensis, et in eadem Biblioth., ms. 512 (546, T. L) habet in 1.m Sententiarum; item Parisiis in Biblioth. Mazarin, ms. 913 (372) et 914 (929) duobus vol. saec. XIV in fol. continent in 1.m et 2.m Sententiarum; item Burdigalae in Bibl. publica ms. 158, in fol. saec. XV continens tantum in 1.m; item in Bibl. Taurinen. ms. lat. 788 (e. II. 24); item Viennae in Biblioth. Vindobonen. Codd. Dogm DXVIII, DXIX, et DXX; item Romae in Vaticana codd. Lat. 1104 et 1105, et aliis in Bibliothecis.

2. Lectura in tertium et quartum Sententiarum, vol. 2, quae vel anepigraphice in aliqua bibliotheca latent, vel, uti scribit supramemoratus Macedo: "Cum ille iustos Commentarios in 4 libros Sententiarum scripsisset, duo n 3.m et 4.m perierunt cum magno Theologicae Reipublicae detrimento".

3. Quodlibeta. Sunt ms. in Bibl. Nationale Parisiensi in cod. lat. 14526 in fol. et in cod. 119 Bibl. publ. Burdicalensis una cum Quodlibetis XXV Aegidii Romani.

4. Epistolarum Divi Augustini tabula edita a Fr. Gregorio de Arimino Ord. Erem. S. Aug. Extat in Bibl. Vaticana Chisiana in cod. 442.

5. Tractatus de Imprestantiis Venetorum et de Usura. In inclita civitate Regii Aemiliae (Regione Modenae) MDVIII, in 4°; industria et correctione S. T. D. Fr. Antonii Melii Cremonensis, impensis D. Ludovici de Mazalis Rhegiensis; Arimini, 1522, et ibidem an. 1622 typis Selimbenii per Mag. Angelum Vancium.

6. Quaestiones Theologiae, Valentiae Typ. Christophori Cofman, 1500 in fol. Reperiuntur ms. in Bibl. Vat. Ottob. in cod. 69; in publica Burdigalensi cod. 119; in cod. Lat. 14526 Bibl. Nation. Parisien., et in publica civitatis Dolae in Gallia in cod. 99-106 inter ff. 8-245.

7. Tractatus de Conceptione B. Mariae Virginis. Asservatur ms. Mediolani in Bibl. Ambrosiana (Cfr. Montfancon, Bibliotheca Bibliothecarum, p. 515).

8. In omnes Divi Pauli epistolas libri XIV, qui videntur prodiisse Arimino, anno 1522, sicuti et quae subsequuntur opera: a) Liber in Divi Jacobi Epistolam; b) De quatuor virtutibus cardinalibus.

9. Tractatus de intentione et remissione formarum corporalium, reperitur Venetiis ad S. Marcum, in cod. 220-I, 290 [LVICLXI] Ma. inter ff. 79-108. (Cfr. Valentinelli, Cat. Mss. Bibl. S. Marci, T. IV, p. 166) et Mediolani in Bibl. Ambros. Inc.: "Circa secundam partem hujus distinctionis in qua Magister tractat de argumento charitatis...". Sub fine vero legitur: "Explicit tractatus de intentione et remissione formarum corporalium, quem edidit excellentissimus sacrae paginae doctor magister Gregorius de Arimino, in suo primo sententiarum in quaestionibus quartae distinctionis, quem ego Bartholomeus de Mantua scripsi an. 1384 et explevi die 27 augusti, Deo dante". Puto hic tractatus sit differens, vel saltem quaestio, de qua supra, enucleatius exarata videtur. Item: Tractatus de intentione, rarefactione et contensatione formarum utilis ad totam phisicam intelligendam extractus a Gregorio de herimino (sic) et aliis doctoribus per Magistrum Petrum Tateret, editus fuit s. l. a. et typ. n. sed Parisiis, prius per Andream Bocard, et postea per Petrum Le Dru, in 4°, goth., 46 11., 8 ff., et ambae editiones sunt Vesuntii in Bibl. publica sub n. 808,899. (Cfr. Copinger, n. 5713-4).

10. Tractatus de conditionibus Florentinorum, ms.

11. Quaestiones Metaphysicales, quae olim asservabantur mss. in nostra Bibl. Parisiis ad S. Aug.

12. Sermones de tempore, ms.

13. Sermones de Sanctis et de festis Deiparae. Ms. (Cfr. Maracci, in Bibliotheca Mariana vol. I, p. 504).

14. Carmina latina et italica, quamplurima, uti refert Adimari in Situ Ariminensi, Brixiae, 1616, p. 76; Quadrio, Storia e Ragione d'ogni poesia, Milano, 1741, T. II, p. 170-172; et Tiraboschi, Storia della Lett. Ital., T. V, Part. III, p. 676.

15. Registrum Epistolarum sui Generalatus ab an. 1357 ad an. 1358 in cod. coaevo asservato in Archivio Ordinis, Dd. 1, ff. 325-432 et ff. 1-161. Nonnullae harum Epistolarum ad gubernium Ordinis spectantium, editae fuerunt a R.mo P. M. Eustasio Esteban in Analectis Anugust. vol. V. (Cfr. Bayle, Dict. crit. (1741) IV, 56-8; Bellarmin-Labbe Script. Eccles (1728), p. 490; Brunet, Manuel du Libraire (1861) p. 1723; Budinszky, Univ. Paris. (1876), p. 189; Bulaeum, Hist. Univ. Paris. (1668), T. IV, p. 957; Dupin, B. A. E. (1701) T. XIV, p. 271; Hain, Repert. Bibliogr. (1826) T. I, p. 644-8; Le Long, Bibl. Sacra, T. I, p. 751; Tomassini, Bibl. Patavina, p. 73; Graesse, Trésor des Libres, T. VII, p. 341; Cave-Warton, Historia Litteraria (1744) T. II, Part. II, p. 751; Conspect. Hist. Univers. Vien., Part. III, p. 202, ibi agitur de inspectione ad eius sepulchrum an. 1634 peracta; Script. Univ. part. I, p. 20; Jöcher, Specul. Acad., p. 429, ubi mors Thomae de Argentina an. 1375 et mors Gregorii de Arimino an. 1385 prave adfigitur; Tritemium p. 619; Gratianum, p. 80; Curtium, p. 121, qua habetur eius effigies; Gandulphum, p. 138; Ossinger, p. 74; Lanteri, T. I, p. 287; Henricum Denifle, Chartul. Parisiens., T. II, p. 557 et 606 et alios quamplurimos).