de PRATO FELIX

 

 

 

de Prato Fr. Felix, genere Hebraeus, inter suos Rabbinus praestantissimus, post conversionem, ante annum 1506, ut putat Gandolphus, p. 120 et seqq., in patrio S. Annae Ilicetanae Congregationis coenobio nostrum Ordinem amplexatus, vel ut caeteri nostri scriptores ante an. 1518 in conventu divi Augustini Romae Eremiticae Familiae cooptatus, brevi ita peritus in Theologia evasit, ut suo tempore inter omnes doctores facile eminuerit. Trium linguarum scientia ac solida eruditione ornatus, per multos annos Iudaeis Romae degentibus fidem Christi praedicavit, eorumque quamplurimos ad fidem convertit. Tam enim evidenter et tanta perspicuitate illos confundebat, ut hebraeorum flagellum passim nuncuparetur.

A Gabriele Veneto, Priore Generale, an. 1522, tunc S. Theologiae Lector, ad Adrianum VI Summum Pontificem electum, et in Hispania commorantem mittitur, ut Gabrielis et Ordinis negotia cum Pontifice obiret. Legatione finita, "ob virtutem et eruditionem, sic ait Generalis, qua summis viris clarus habitus est" auctoritate Pontificia an. 1523 S. T. Magister ab eodem Generali est creatus. Anno vero 1526 et 1528 extitit suae Ilicetanae Congregationis generalis Procurator. Romae prope centenarium decessisse die 5 novembris an. 1559 et in templum S. Augustini sepultura iacere Pamphilus, p. 108 v. refert. Ego inclinor, Herrera scribit T. 1, p. 250, ut credam Felicem potius an. 1558 diem suum obiisse, quia in Registris die 15 decembris an. 1558 Conventus Romanus litteras expediebat contra quosdam de Corona Aragoniae, qui pensionem Ven. Mag. Felici Pratensi solvere tenebantur. Opera eius sunt:

1. Psalterium ex Hebraico latine redditum fere ad verbum, fratre Felice Ord. Erem. S. Augustini interprete, per Summum Pontificem Leonem X approbatum, 1515 die 5 septembris excussum Venetiis in aedibus Petri Liechtenstein, Coloniensis impressoris, impensis egregii viri D. Danielis Bambergae, regnante Leonardo Lauredano in 4, in rubro et nigro. Bulla Leonis X posita in libri principio inter alia haec habet verba: "Cum dilectus filius Felix Pratensis Ord. Erem. S. Augustini professor ad publicam omnium, praesertim eorum, qui sacrarum litterarum studiosi sunt, utilitatem, quanto maxime potuit labore et diligentia Psalterium ex Hebraeo in Latinum a se translatum...". Huic primae editioni Daniel Bambergius, cui Felix auctor fuit et adiutor Bibliorum Hebraicorum tam nitide et emendate excudendorum, testatur intra duarum hebdomadarum spatium versionem Psalterium ab illo absolutam fuisse: "Omnia testificor Felicis acumine nostri / Non plus ter quina facta latina die". Aliae editiones sunt: Hagenoe, Thomas Anshelmi Badensis, 1522 in 4 quae est in Regia Parisina; Basiliae, 1524 ut Gesnerus testatur; item ibidem 1526 in 16 uti affirmat Gandolfi; Lugduni, Gryphius, 1530 in 8; cum textu Hebraico et versionibus S. Hieronymi Sanctis Pagnini, Graeca LXX Interpretum et Vulgata Latina. Haec est in Bibl. Civica Viennensi. Praeterea in Pollingano Canonicorum Regularium monasterio existit tomus Rerum hebraicarum, scriptus manu Ioannis Eeckii 1521 atque in eo Septem Psalmi Poenitentiales cum versionibus LXX, Hieronymi et Felicis Pratensis cum annotationibus grammaticalibus. (Cfr. Parnassus Boicus, 1724).

2. Versio Iobi et aliorum librorum Biblicorum, quam Philippus Elssius memorat, nunquam puto lucem vidisse: quamquam constat in proposito habuisse totum Vet. Textamentum ex Hebraeo convertere, veniamque eius rei a Leone X petiisse, qui prius voluit ex Psalmorum versione de interpretis peritia iudicium fieri. Vide Humfredum Hody p. 461 operis eruditi de Bibliorum textibus Originalibus, versionibus Graecis et Latina vulgata. (Cfr. Fabricius -Mansi T. II, 567).

3. Epistola ad Fratrem Gasparem Ammonium. Asservatur ms. in Bibl. Gottwicensis Monasterii.

4. Biblia Rabbinica, Venetiis per Daniel Bamberger, anno mundi iuxta minorem supputationem 278, id est anno Christi 1518. Tomi 4 in fol., in 2 voluminibus. Existunt in Bibliotheca Civica Viennensi. Prima haec est editio Bibliorum Rabbinicorum, quae ab adiunctis Rabbinorum Commentariis nomen habent. Dicavit ea Felix noster Leoni X Papae cum praefatione latina, plurimamque dedit operam, ut nitida fierent, quia Notas Masorethicas etiam adposuit in margine. Has tamen Elias Levites, qui sequenti horum Bibliorum apud Bambergum editioni praefuerat, reiecit, arguens Felicem nihil in Masora intellexisse. Verum Wolffius Bibliotheca Hebraica, Part. II, p. 366, hac super controversia monuit: "Facile apparet, omnis criminationis fontem ex agnito a Pratensi, qui gente Iudaeus erat, Christianismo profluxisse, ut ea quaeque vitio ponerentur, quae laudi erant vertenda. Recte enim is varietates, quae a Masora, quam Elias unice sequendum putabat, neglecta erant, ex aliis codicibus adnotabat.

Etsi enim Elias obiiciat. Admoneo lectorem Bibliorum magnorum et minorum, Venetiis, anno 278 (hoc est Christi 1518) excussorum ne respiciat ad voces erroneas, expressas in margine ad formam Cheri et Chetib, neque ad Milel vel Malon, neque ad puncta vel accentus, aut ad aliud quid quia non facta sunt secundum ea, quae praescripsi (hoc est voces defìnitivas, et plenas non ita esse scriptas ut tradunt Masorethae) qui enim ea exposuit, nescivit distinguere inter dexteram et sinistram suam; non enim fuit Iudaeus, neque de Masora quidquam intellexit. Tantum scripsit illa, quia invenit variationes quasdam in exemplaribus suis. Sed nescivit quid verum vel falsum sit. Alteram lectionem in margine, alteram in Textu posuit etc. Sed hoc ipsum, quod malum ait Elias, his Biblis aestimationem apud posteros fecit. Neque perfunctorie opus tractavit, sed exemplaria plurima, ut ipse in Dedicatoriis ad Leonem X asserit, contulit, et alios, etiam Iudaeos in auxilium vocavit, ut non obscure innuit in annotatione Paralipomenum". Eadem est pro Felice nostro Io. Georgii Abicht in Disputatione de restituendis duobus versibus Ios. XXI, ubi tamen male hae Bibliae anno 1517 impressae dicuntur.

 

 

Referenze:

Thesaur. Nov. Theol. Philolog., T. I, § XIV et XV pp. 540 et 541). Legi meretur de nostro Felice etiam Woltonus in Bibliis Polyglot. Prolegom. 8. § 17. Ita Xistus Schier in Cod. Angel. 353, pp. 235 et 274, et Ossinger, p. 716-717, qua catalogus reperitur auctorum qui de nostrate Felice locuti sunt. Deest, ut posterior, H. Hurter S. J., qui in suo Nomenclatore Lit., Oeniponte, 1906, T. II, col. 1493 de Biblia hebraea a nostrate Felice edita, haec habet: "ipsi quoque debetur Biblia hebraea cum Masora et Targum seu paraphrasi chaldaica Olkelosi in Pentateuchum, hierosolymitana in eumdem, Ionathanis filii Uzielis in prophetas etc; item cum commentariis rabbinorum, quam sumptibus suis et solertia laudabili collatis pluribus exemplaribus vulgavit celeberrimus typographus Daniel Bambergus de literis hebraicis quam maxime meritus omnique laude dignus (†1549), Venetiis 1518 T. 4 in f.; 1521; 1528; 1534; cum variis lectionibus variantibus, Venetiis 1518 in 4; 1521; 1525; 1533.