BADUARIO-PERAGA

 

 

 

Baduario-Peraga B. Bonaventura, quem et Badoer de Peraga vel etiam tantum Peraga nuncuparunt, ex nobilissima Baduaria-Peraghina comitum familia Patavi ortum duxit die 26 iunii an. 1332. Gandulphus vero noster (De 200 Augustinianis Script. p. 107) eius matrem fuisse putat ex domo Principum Carrariensium; ast quidquid de consanguineitate hac sit, certum est Bonaventuram in ipso adolescentiae fiore, paternae domus splendore ac divitiis contemptis, Augustinianum habitum in Patavino coenobio induisse. Postea iuramentorum vinculis iam Augustinianae Religioni perpetuo adstrictus, in patrio gymnasio omnium disciplinarum animum diligenter instruxit. Percelebris Gregorius Ariminensis, Ordinis Generalis, sub die 5 iulii an. 1358 in suo litterarum Registro (Dd, I, p. 52), in Ordinis Archivo asservato, eidem licentiam concessit ad se veniendi quandocumque sibi fuisset opportunum cum socio; et in eodem Registro (p. 202) in Actis Prioris Generalis Matthaei Asculani sub die 14 septembris 1359, haec leguntur: Concessimus fratri Bonaventurae, lectori de Padua, vocem perpetuam in nostris capitulis provincialibus de nostra gratia speciali. Eodem tempore frater Bonsemblantes, provincialis erat Provinciae Marchiae Tarvisinae ab ipso P. Generali Matthaeo Asculano, capitularium compromissorio, in provinciali capitulo electus (ibidem, p. 204). Parisiis inde, ut ex Registris Ordinis (ita Ios. Pamphilus saec. XVI scribebat) colligitur (nunc vero illa registra non amplius existunt), litteris operam dedit, ubi non solum doctoratus insigna suscepit, verum etiam in eodem gymnasio perplures annos Theologiam professus est. Unde vir magnae eloquentiae, magni studii atque consilii evasit. Quapropter an. 1362 ab Innocetio Pp, VI [= 1364 iussu Urbani V] inter novem eximios doctores adnumeratus fuit, qui ipsius iussu Bononiam convenerunt ad erigendum in illo celeberrimo athenaeo theologorum collegium. Quanto tempore Bonaventura Bononiae commoratus est? Non possumus id stricte determinare; hoc certum est an. 1366 Paduam illum iterum moram duxisse, atque ibi Francisco Petrarchae artissimae amicitiae vinculo ac necessitudinis glutino coniunctum extitisse. Eapropter tum ille in obitu fratris Bonsemblantis, Bonaventuram per epistolam plenam utriusque germani laudibus est consolatus tum iste vicissim anno 1374, die 18 iulii in frequentissimis illius exequiis eloquentissimam orationem funebrem tanto poeta, tantoque Oratore dignissimam recitavit. Sed accipe nunc epistolae consolatoriae Petrarchae ad Bonaventuram aliquantulam delibationem, cum ex ea clara illorum duorum illustrium fratrum elucescat figura. Et en excellentissimi poetae verba: "Magna ille [Bonsemblans] dudum gloria patriae, magnum Ordinis decus, et eximium fuit. Et quamvis tu supersis, non omittam tamen. Quis non hominum vos spectabat oculis, atque animo suspensus, praesertim ubi casus aliquis forte vos iugeret in consessu publico, aut in via? Quis non vos amabat, et laudabat, et mirabatur? Fraternitas ipsa miraculo addebat, ac raritas, par statura, eadem quasi corporis habitudo, una prope duobus fratribus aetas erat, una certe professio, una conversatio, unus habitus, una Religio, unus ordo, unus splendor Magisterii; pluris existimabantur tales duo fratres, quam quatuor alii, pares licet. Felices parentes dicebantur, qui tale par hominum genuissent. Felix Patavium, ubi geniti essetis, et enutriti nihil est enim quod unamquamque patriam tam felicem faciat, quam suorum civium virtus, et gloria". Ex carentia documentorum parum scimus de eius vita ab anno 1366 ad annum 1379, quo, die 29 septembris ad supremum Ordinis fastigium in comitiis generalibus Veronae habitis fuit evectus. Ex paucis notitiis tamen colligere possumus illum quasi continuo natalem patriam incoluisse; in Patavina Universitate publice docuisse; in ecclesia S. Mariae de Arquà in solemnibus Petrarchae exequiis mense iulio 1374 loculentam habuisse orationem; an. 1375 a Gregorio XI ex Avenione ad Ludovicum Hungariae Regem, nuncium, ut illum ad bellum contra Turcos ineundum induceret fuisse missum, et ex his quae ex Litter. Registris successorum suorum (cum sua deperdita sint) in Generalatus officio colligi possunt, seu melius coniecturari, eiusdem suae Marchiae Tarvisinae provinciae habenas tenuisse una cum totius ordinis rectoratu. Successerat ipse hoc in munere Fr. Guidoni de Bellosguardo, qui, iuxta Crusenium, "sub initium februarii anno 1377 ex hac vita migravit in aliam" (Cfr. Monast. Aug., Part. III (Vallisoleti, 1870), p. 55). - In comitiis gen. Veronae habitis die 17 maii 1377 Prior Generalis fuit renuntiatus, naviterque Ordinem rexit per 16 menses. Post exortum, Urbano VI Pontifice, exitiosum Clementis VII pseudopontificatum, meritissimus Eremitarum Antistes Urbani partes totis viribus defendendas suscepit; quapropter a praefato legittimo Summo Pontifice, hortante etiam S. Catarina Senensi, Sacro Cardinalium Collegio die 28 septembris 1378 titulo S. Caeciliae adscriptus fuit. Purpurae fulgore honestatus, quippe qui vir erat magno consilio, multa prudentia, ac singulari animi costantia, summaque rerum gerendarum dexteritate praeditus, non semel a laudato Pontifice huc et illuc ad tollendos erumpentes schismatum tumultus missus fuit. Inter caeteras nostratis Bonaventurae honorificas legationes ea peculiarem mentionem meretur quam memorat Andreas de Gataris Patavinus, scriptor contemporaneus (Cfr. Muratori, Rerum Ital. Script., Vol. XVII, col. 503) qui scribit: "Mandò (Urbanus VI) per Legato di quelle parti (in Poloniam ad Vladislaum Regem) il Reverendissimo Cardinale Frate Bonaventura della nobile prole di quelli da Peraga della città di Padova, huomo di quel tempo d'ottima e santa vita e di grandissima dottrina, il quale fu dal Re e dalla Regina di Polonia con ferma fede e devotione ricevuto, et in nome del Pontefice confermato il Matrimonio, e quanto era fatto. E poi in tutto il paese messe assai uomini di santa vita ad ammaestrare quelli che erano fatti cristiani sulla fede di Cristo, ed altri a battezzare quelli che mancavano; e battezzossi tutta Russia, Lituania e Polonia, che da quel tempo in qua sono state sotto il regimento et obbedienza della Sacrosanta Romana Chiesa. Fece il detto Cardinale in que' paesi molti Vescovadi, Abbazie, Priorati, et altri benefitii, i quali celebravano il Santo Ufficio di Dio. Dopo questo il detto Cardinale riconciliò insieme le due sorelle Regine, e Sigismondo con tutto il paese, et ivi stette fino che piacque al Papa". Anno 1381 una cum duobus aliis Cardinalibus, Dominicano uno, et Franciscano altero, eodem Pontifice mandante, leges composuit pro scholis theologicis Universitatum Italicarum, quae editae fuerunt a Re.mo P. M. Eustasio Esteban. in Analectis Augustinianis, Vol. V, p. 145 et seqq., atque insuper Bullam subscripsit eiusdem Urbani pro concedenda Carolo Duratio Regni Siciliae dominatione. Subscripsit autem tali forma: Fr. Bonaventura Presbyter Cardinalis tit. S. Caeciliae. Ioannes de Tritthehem in suo libro De scriptoribus Ecclesiasticis (Basileae, 1494, f. 82 v.) haec de eius morte habet: "Is fuit vir integerrimae vitae, et ecclesiasticae libertatis patronus constantissimus, utpote qui nihil veritus sit, pro tuenda ecclesiae libertate Francisco Carrariensi, tunc civitatis nostrae Principi, sese opponere, et postulationibus, quanta poterat animi constantia, et vi rationis obsistere. Quamobrem Carrariensis vehementer commotus, procuravit per occultos sicarios (id enim plerique suspicati sunt) ut Bonaventura, tantae praestantiae vir, Romae impie et per quam nefarie occideretur. Is enim sagitta occulto per pontem sancti Angeli missa, immaniter transfixus occubuit: ita occulto, ut neque de homicida, neque de tanti sceleris auctore, pro certo quicquam scire potuit". Quare non pauci cum nostrates tum externi scriptores Baduario nostro martyrii palmam attribuunt, eo quia pro tuenda Ecclesiae libertate impiorum telis confossus occubuit. Contigit hoc facinus, iuxta nostrum Panvinium die 10 iunii an. 1389. Panvinium ego sequutus fui et ante me alii quamplurimi gravissimi historici; sed retinenda sententia illorum qui tenent B. Bonaventuram extremum diem obiisse an. 1385; nam et hoc affirmant inscriptiones eiusdem monumenti, quae erant in Coenobio et in Ecclesia S. Augustini Urbis (Cfr. opusculum meum. Il B. Bonaventura Baduario-Peraga, Roma, 1912, pp. 46 et 48) et Regestum Rev.mi P. Bartholomaei Veneti, eiusdem Bonaventurae in Generalatu Ordinis successoris, qui die 30 Martii 1386 loquitur de Bonaventura tamquam de persona "per bone memorie" (Cfr. Analecta cit. p. 83) id est demortua. Bartolomaeus Venetus, cum esset Tarvisii, videtur die 25 Iunui 1385 hujus mortis adhuc notitiam non habuisse; propterea mihi videtur verius illos dixisse, qui illam accidisse affirmant die 29 iulii vel 1 augusti 1385. Andreas Vittorellus et Augustinus Oldoininus in notis operis Alphonsi Ciaconii: Vitae et Res gestae Pontif. Romanorum et S. R. E. Cardinalium (Romae, 1677) Vol. II, col. 260, in B. nostri Bonaventurae vitae fine haec habet: "Romae in inferiori porticu Augustiniani coenobii optimi Cardinalis imaginem, palmam in manu tenentem, elogiumque martyrium et beatitudinem eius indicans adiectum aspicies"; et en hoc elogium: B. BONAVENTURA PATAVINUS GENERALIS MAGISTER ET CARDINALIS DUM ECCLESIASTICAM LIBERTATEM TUERETUR ROMAE SAGITTA CONFOSSUS PRO CHRISTI GLORIA SUPREMUM IN TERRIS DIEM GLORIOSISSIME CONCLUSIT ANNO 1385.

Ex erudito libro Francisci Torrigio de Cryptis Vaticanis (in Roma, 1635, p. 380) discimus B. Ioannem Angelicum Dominicanum accersitum fuisse ad S. Laurentii Sacelli in Vaticano picturas faciendas a Nicolao V, ac ibi cum aliis sanctis nostrum Bonaventuram pinisse cum radiis beatorum. Merito igitur inter beatos ipse recensetur, meritoque de cultu illi praestito noster Herrera ait: "Ingens hujus cultus monumentum durat adhuc in veteri quodam Sacello [S. Laurentii et Stephani] in Palatio Vaticano, in quo Bonaventurae nostri effigies radiis Beatorum coruscat, et titulo Beati ab ipso fere mortis tempore honestatur". Ea, quae scripsit, sunt:

1. Tractatus de conceptione b. Mariae Virginis. Reperitur Cracoviae in Bibliotheca Iagellonica in cod. 1587. De hoc tractatu Ioannes De Meppis apud Petrum de Alva in Biblioth. Conceptionis, col. 1493, ita loquitur: "Hic eruditissimus doctor, scilicet Bonaventura de Peraga, compilavit Tractatum unum de Conceptione Immaculatae Virginis, qui ab aemulis in morte sua fuit subtractus, sed circa annum Domini 1468 per reverendum doctorem Ioannem de Agatiis, civem Pergamensem, reinventus fuit, et, ne nomen tanti dotoris ignotum remaneret, volui eius dicta in medium referre...", quod per plures paginas facit.

2. Vita Christi seu potius, Meditationes devotae in Vitam Christi, opus divisum in 95 capita, ac editum Nurembergae an. 1472. Reperitur inter D. Bonaventura e Balneoregensis opera, edit. Romana 1588-96, T. VI, p. 349 et seqq.; sed a P. Hyacincto Sbaralea, a P. Bernardino Bonello Ord. Min. et ab editoribus Venetis habitum ut opus spurium eiusdem Doctoris. Oudinus, Commetaria de Script. Eccles., 1722, T. III, col. 405 ait: "hoc opus compositum circa medium vel finem saec. XIV et, spectare videtur ad Bonaventuram Baduarium a Peraga". W. A. Copinger, Supplement to Hain's Repertorium Bibliographicum n. 3564 haec habet: Speculum vitae Christi, [Westminster 1488? Sig. (a-t), 33 II., 148 ff... [Variously attributed to St. Bonaventura, to Cardinal Bonaventura Baduarius and to J. Gorus]. Fabricius-Mansi, Bibloth. Lat. mediae et inf. aet., Florentiae, 1858, T. I, p. 237, scripsit: "Eidem, videlicet Bonaventurae de Padua, Meditationes de vita Christi et in libros sententiarum tomos quatuor tribui video a Holano apud Miraeum in auctorio de S. E. 81, et a Philippo Elssio p. 131 Encomiastici Augustiniani". Existit ms. in Bibl. Iagellonica Cracoviae in cod. 1356, et in cod. 1322 Bibliothecae civitatis v. Troyes in Gallia.

3. Commentaria in quatuor libros Sententiarum. Eius biographi affirmant illa edita fuisse Nurembergae an. 1479 in 4 Tomos distincta, et ibidem an. 1491 in 2 tomos in 4.

4. Speculum B. Mariae Virginis, Ausburgi, 1476 et Strasburgi, 1476. Ms. reperitur in Bibl. Imperiali Viennensi atque in aliis bibl. Iuxta Oudinum, Gandolphum, Possevinum, Warton, Fabricium, Ossingerum, Dupin et alios, qui unanimiter hoc opus nostro Bonaventurae tribuunt, illud impressum fuisse aiunt una cum operibus Divi Bonaventurae Balneoregensis, ast memorati Editores Veneti, Hyacinthus Sbaralea, Bernadinus Bonelli atque R. Patres Ord. M. de Quaracchi illud inter opera spuria Serafici Doctoris, quamvis eius non indignum, reponunt. Primi editores huius opellae videntur etiam nostro Bonaventurae illam tribuere, vel saltem videntur incerti quoad eius attributionem, cum illam compilatam fuisse scribant "ab humili fratre Bonaventura" tantum. (Cfr. Hain, n° 3506 et n° 3567).

5. Sermones de tempore, impressi Zwoll, 1479 in fol.; Hagenoae et alibi. Ex his nonnulli sunt inter opera Doctoris Serafici; editores Veneti illos reponunt inter Serafici Doctoris opera spuria. Horum certe quamplurimi ad nostrum Bonaventuram Baduarium spectant.

6. Sermones de Sanctis liber I. Sunt editi inter opera S. Bonaventurae.

7. Sermones in Evangelia totius anni, ms.

8. Sermones ad Clerum super diversas materias. ms.

9. Vitae Sanctorum.

10. In canonicam D. Iacobi commentaria. ms.

11. Brevi1oquium "ubi procedit, ait Gratianus in sua Anastasi Augustiniana, p. 53, subtilissimo modo theolog. a prima causa ad suos effectus, sicut contra philosophica dedutio progreditur ab effectibus ad Deum". Tribuitur etiam hic tractatus tum Seraphico doctori tum Baduario. In Bibl. civitatis Galliae v. Troys asservatur cod. n° 1514, saec. XV, cui titulus: Cardinalis Bonaventurae Dialogus, in quo anima devota meditando interrogat, et homo interior mentaliter respondet, sive breviloquium. Catalogi illius Bibliothecae scriptores, operibus certis Divi Bonaventurae recensitis, illic mss. asservatis, supra enunciati operis auctorem ita indigitant: Bonaventurae. (Le même?) (Cfr. Catalog. Général des mss. des Bibl. des Départements, Paris, 1851, T. II, 634 et p. 1044.

12. In Canonicas D. Ioannis Commentaria. ms.

13. Ternarium sive trinum bonum regiminis conscientiae. Opus quoque istud inter Seraphici Doctoris opera editum a nostris scriptoribus atque a nonnullis externis B. Baduario tribuitur, uti etiam Itinerarium mentis ad Deum atque opuscula parva, Coloniae 1499; Nurimbergae, 1499, Venetiis, 1478, Argentorati 1499 etc. Ad discernendum an enumerata opera reapse tribuenda sint Divo Bonaventurae vel Baduario, studium unius hominis forsan non sufficeret, ac propterea id aliis relinquo.

14. Sermo habitus in exequiis Domini Francisci Petrarcae Poetae laureati a Rev.mo Mag. Bonaventura de Padova Ordinis Erem. S. Augustini. Anno D.ni MCCCCLXXIII, qui postea e generali Ordinis factus est Patriarca Aquileiensis. Hic sermo extabat ms. in Bibl. Univers. Taurinensis, atque editus ab. Antonio Marsant an. 1836 in 4. Trascriptus fuerat a nostrate Gabriele Bucci, qui male scripsit illum exaratum ac recitatum fuisse an. 1474, dum constat id evenisse an. 1374 et unquam Baduarium Patriarcham fuisse Aquileiensem.

 

 

 

Referenze:

Cfr. meum opusculum, Il B. Bonaventura Baduario-Peraga, Roma, 1912;

Denifle, Cartularium Parisiense, T. II, p. 536; Lelong, Bibl. Sacra, 1723, T. II, p. 622, 644, 668;

Gandolphum, Dissert Hist., 1704, p. 104-7; Warton-Cave, Script. Ecc., 1744, T. II, part. II, p. 76;

Du Pin, Nouvelle Bibl., 1702, T. XI, p. 84; Ossinger, Bibl. Aug., p. 94; Vedova, Script. Padov. 1836, T. II, p. 78-81;

Ferrazzi, Bibl. Petrarchesca, p. 60; H. Hurter. S. J. Nomenclator Litter., Oeniponte, 1899, T. IV, col. 554, aliosque multos