SCACCHI FORTUNATUS

 

 

 

Scacchi Fr. Fortunatus, a conventu suae adfiliationis Fanensis dictus est. Ceterum ex veteri, et praeclara Scacchorum familia Anconae circa annum 1572 natus est Patre Equite Iacobo Oliverii Scaccho. Adhuc impuberem providus Genitor, quo nati honori consuleret, primum Anconae sub nomine Fr. Antonii Mariae, deinde Fani post annum 1587 sub nomine Fr. Fortunati, Augustinianae Familiae dicavit. Sacra professione emissa, in Monasterio Ariminensi S. Ioannis Evangelistae locatus est, ut ibi ad bonas Artes informaretur. Ac peracri ipse ingenio, et majora semper addiscendi cupiditate agitatus, Hispanias adeundi anno 1594, vel ut alii scribunt, anno 1596 a superioribus potestatem obtinuit. Ibi celeberrimas illas Academias, Salmaticensem praecipue, ac Complutensem, septem annorum spatio frequentans, tam magnifice sacras litteras apprehendit, ut non timuerit cum doctissimis Magistris congredi, Toleti, et Compluti disciplinis, quas didicerat egregie ac felicissime propugnatis. Quantum in Hispanicis Academiis Fortunatus profecerit idem ipse aperit in Epistola ad Collegium Salmaticense Romae data VIII Kal. aprilis 1625 his verbis: Nam si quid in me ingenii aliquando fuit aut Sacrae Theologiae gustus, sive Sacrarum Literarum cognitio Hispanis Academiis Complutensi praesertim et Salmantinae cuncta me debere profiteor. Praefixa est ista Epistola libro primo Myrotheciorum. In Italiam reversus, magnum se Theologum ostendit, dum Veronae, Perusii, Recineti, et Maceratae sacram docuit Theologiam. Et quia Hebraicam Graecamque linguas optime quoque callebat, nedum Romae sacras Literas et Patavii Hebraicas tradidit, sed Venetiis pariter Sacra Biblia anno 1609, edidit in plures linguas conversa, duobus voluminibus comprehensa, quae Cardinali Scipioni Burghesio dicavit. Fallitur proinde Ianus Nicius Erythreus, qui illa esserit Paulo V Pontifici Maximo nuncupata.

Dum istis Venetiis incumberet, sui in Sedem Apostolicam obsequii magnum praebuit argumentum; nam cum Zacharias et Hieronymus Condulmerii Nobiles Veneti, quorum familiari consuetudine fruebatur, operam suam obtulissent, ut ab inclyto Senatu in locum demortui, Reipublicae Theologi, pingui stipendio subrogaretur, renuit ipse tam benevolis et potentibus Patronis morem gerere, eam asserens causam, quod nempe religioso homine indignum putaret, "ei succedere, verba sunt memorati Iani Nicii Erytraei, qui tantum suis scriptis dedisset Reipublicae Christianae damnum ac malum". Cum vero non minus eloquentia, quam eruditione praestaret, insigniores Italiae Civitates ipsum e suggestu declamantem audire voluerunt; quarum optimae de ipso conceptae opinioni ita fecit satis, ut ubique Nominis sui famam reliquerit immortalem. Inter caeteras, Bononia Scientiarum Mater ostendit, quo loco Scacchum nostrum haberet. Concionator deputatus erat qui in solemni quadam supplicatione Populum ad actus salutares excitaret. Triginta tunc Bononiae celebrioris nominis Concionatores numerabantur. Istis omnibus Scacchus ab Illustrissimo Senatu praelatus est. Neque ibi perstitit Bononiae in Scacchi doctrinam veneratio. Obierat doctissimus Comes Ulysses Aldobrandinus, nondum imposita extrema manu posterioribus quatuor Libris de Animalibus exanguibus, qui Senatui Bononiensi dicandi erant. Scaccho idem Senatus commissit, ut egregium Opus et absolveret et limaret. Quod quidem pro dignitate adimplevit. Longe itaque lateque Fortunati Scacchi nomine personante, Urbanus VIII Pont. Max. Literarum et Literatorum Cultor et Patronus Fortunatum Scacchum Maceratae Sacras Literas publice docentem, nihilque de sua assumptione cogitantem, ad Urbem an. 1624 accedere iussit, ipsumque pro Fulgentio Galluccio ad Episcopatum Bojanensem designato, Sacrario suo Apostolico die 23 februarii praefecit. Quindecim annis praeclaram istam Praefecturam administravit, magna suae probitatis laude, nec minori Urbis acclamatione. Anno 1628 inter Consultores S. Congregationis pro correctione Martyrologii et Breviarii Romani ascitus, eruditas Animadversiones in acta eiusdem S. Congregationis exaravit. Verum tot gravissimae Romae Curiae non ita magnam Scacchi mentem occupabant, quin toti literario Orbi simul consuleret, pluribus in lucem datis Sacrae, prophanaeque Eruditionis Monumentis; tunc enim publici iuris fecit admirabiles primos tres libros Myrotheciorum et primum de Cultu et Veneratione Servorum Dei. Dum autem ad laudatorum Operum perfectionem reliquos Libros Typis excudere cogitabat, Romae discedere et Sacrarii Pontificji Praefectura se abdicare sive infirma valetudine, qua diu afficiebatur, sive aliquorum Aulicorum arte, qui alium in eum honoris locum attrahere satagebant, anno 1639 coactus, Fanum se recepit, ubi, male affectae senectutis, ac crudelis morbi oculorum, quorum lumine ex parte captus remansit, molestiis per quatuor annos patientissime toleratis, obiit die prima Augusti 1643 septuagenario major. Sepultus est in Ecclesia S. Luciae sui Ordinis, multis, quae acquisiverat, bonis Conventui Fanensi ex testamento relictis, cui etiam vivens amoris sui significationes dederat, dum quartam Claustri partem cum Superioribus habitationibus costrui suis expensis curavit. Opera vero eius quae conscripsit sunt sequentia:

1. Sacra Biblia, vulgata Editione. Transl. ex Hebraeo Sanctis Pagnini. Transl. Romana ex septuag. ex Chaldaicae Paraphrasis. Tnansl. congesta Fratris Fortunati Fanensis Ordinis Erem. S. Augustini studio et labore... Tribus distincta partibus. Venetiis apud Antonium Pinellum MDCIX. Vol. 2 in fol.

2. Sacrorum Elaeochrismaton Myrothecium Sacroprofanum in quo ex antiquis Graecis ac Latinis scriptoribus quidquid ad nomina, antiquitatem, usum et abusum, ex sacris habetur litteris dilucide explicatur. Romae, apud Haeredem Bartholomaei Zannetti MDCXXV, in 4, et Hagae Comitum, 1725. I Vol., in fol.

3. Sacrorum Elaeo-chrismaton Myrothecium secundum in quo explicantur compositio et usus unguenti a Deo instituti ad consecrationem Sacerdotum, altarium, tabernaculi, et omnium Mosaicorum utensilium nec non horum utensilium formae. Romae apud Haeredem Bartholomaei Zannetti 1627, in 4.

4. Elaeo-Chrismaton Myrothecium tertium, quod inscribitur De Israelitici Regis inauguratione in quo exhibentur Reipublicae Israeliticae Ordines tam senatoriales quam militares, inaugurationis pompae, adorationes, acclamationes, et reliqua in Regis constitutione apud Hebraeos fieri solita. Romae, ex Typographia Vitalis Moscardi, 1637 in 4. Hoc Myrothecium cum superioribus duobus prodiit, Amstel. apud Franc. Alman. 1701 in fol., et postea an. 1710, non quidem noviter impr., sed tantum novo frontispicio, apud Petrum de Coup. In Bibliotheca Angelica habetur originale in cod. 454 (D. 6. 2) ex quo deprompta fuit, at valde mutata prima editio. Codici praeficitur haec nota: questo è il primo originale di questo 3 tomo di Monsignor Fra Fortunato Scacchi, Sacrista di N. S., et se bene dentro si trova rigato et quasi tutto cancellato, sono linee che faceva lo scrittore quando ne fece la seconda copia, per cognoscere quello ch'era trascritto, ateso la mutatione dell'ordine et transpositione delle cose, il che dovrassi avertire da quelli che manegiaranno questo libro. La copia manuscritta del 2° tomo l'hebbe il Sig. Cardinal Biscia. La copia del primo tomo si perse. In ipsa Bibl. Angelica in cod. 455 (D. 6. 3.) habetur eiusdem Myroth. tertii aliud exemplar, non integre cum priori concordans. (Cfr. Narducci, Cat. Cod. Mss. Biblioth. Aug. Romae, 1893, pag. 209). Volumina edita secum portant cupra incisa permulta.

5. Sacrorum Elaeo-crismaton Myrothecium Quartum, quod inscribitur: De Nuptiis. Cod. 456 (D. 6. 4) Chart. in 4, ff. 294, Bibl. Angelicae. Ex hoc quarto libro insignem locum exscripsit et adduxit Io. Bapt. Laurus in Commentario de Annulo Deiparae Perusiae adservato. Col. Agripp. 1626, p. 166, recitante Ossinger in Bibl. Augustiniana, pag. 807.

6. Sacrorum Elaeochrismaton Myrothecium Quintum, quod inscribitur: De oleo, et Unguento Iesu Christi Redemptoris in sepulcro. Opus ex latebris nunc primum erutum. Cod. 457 (D. 6. 5) in 4, Chart. pagg. 318, Biblioth. Angelicae. Hujus quinti Myrothecii nulla ap. Ossingerum fit mentio. (Cfr. Narducci l. c., p. 210).

7. Prediche e Discorsi sopra gli Evangelii. Roma, Francesco Corbelletti, 1636 in 4.

8. De cultu et veneratione servorum Dei Liber I qui est de notis et signis sanctitatis Beatificandorum et Canonizandorum. Romae ex Typ. Vitalis Mascardi, 1639,1 vol. in 4.

9. Tractatus de Martyrio. Liber II de cultu et veneratione Sanctorum. Cod. 453 (D. 6. 1). Chart. in 4, pagg. 472. Biblioth. Angelicae.

10. De natura, quidditate, de inquisitione, antiquitate, cultu et de quibusdam aliis annexis ad Beatificationem et Sanctificationem spectantibus, opus in sex sectiones divisum. Liber III de cultu et veneratione Sanctorum. Cod. 363 (D. 1. 9) Chart. in 4, ff. 177 Biblioth. Angelicae.

11. De Canonizatione Sanctorum Liber IV. In quo quidquid ad iudicum directionem, tam Ordinariorum, quam delegatorum, et subdelegatorum, ad theoricam et praxim processuum in causis servorum Dei requiritur quantum fieri potest dilucide explicatur. Opus in novem sectiones divisum. Cod. 366 (D. 1. 12) Chart. in 4, ff. 272 Biblioth. Angelicae.

12. De Canonizatione Sanctorum Lib. V. qui est de Titulis honorariis primitivae Ecclesiae. Opus sane necessarium praesertim iis, qui Servorum ac Famulorum Dei acta ad Beatificationis et Canonizationis effectum expendunt. Opus in septem sectiones divisum. Cod. 364 (D. 1. 10) Chart. in 4, pagg. 252 Bibliot. Angelicae. In fine est index aliarum quatuor sectionum, quae in praesenti codice desiderantur. (Cfr. Narducci l. c., pag. 180).

13. De canonizatione Sanctorum Liber VI. In quo agitur de diffinitione, antiquitate Canonizationis; de his qui in Ecclesia sunt Canonizandi; de auctoritate et forma Canonizationis, et de privilegiis, quae Canonizationem subsecuntur. Opus in septem sectiones divisum. Cod. 365 (D. 1. 11.) Chart. in 4, c. 139 

Narducci l. c.). Hujusmodi codices de Canonizatione Sanctorum Bibliothecae Angelicae donati fuere ab E.mo D. Petro Otthobono Veneto, S. R. E. Card.li et Episcopo Sabinen. an. 1682 die 6 Febr. uti legitur in fronte Cod. 366 et 453, in nota scripta a Fr. Io. Sabbatini.

14. Risposta alle dieciannove propositioni sottoscritte dalli sette Teologi Veneti. Cod. 530, Bibl. Trivulzianae, auctogr. (Cfr. Porro, Cat. eiusdem Bibl., p. 401).

15. Acta in S. C. Rituum pro correctione Martyrologii ac Brevarii Rom., cum adnot.us M. Fortun. Scacchi Ord. Erem. S. August. et Praefecti Sacrarii Ap., collecta a F. P. Vicecom. Mediol.

16. Animadversiones in Martyrologium Ramanum. Hi Fr. Scacchi duo postremi labores ab Ossinger non recensentur et extant in Bibliot. Ang. Cod. 1107 (S. 3. 2) Chart. in 4, pagg. 256.

 

 

Referenze:

Cfr. Narducci l. c. et Chronistoria de Apostolico Sacrario Angeli Rocca, Romae 1719 Tomo I, p. 357 et seq. ex quibus eius vitae enarrationem accepimus; Lanteri, Postr. Saec. Sex Rel. Aug., Tom. II, p. 270; eiusdem, Eremi Sacr. Aug., Part. I, pag. 221; Ossinger, Biblioth. Aug., p. 802; Lopez, Additam. ad Crus. Monast., Tom. II, p. 168; Hurter, Nomenclator Lit., Oeniponti 1907, Tom. III, col. 1071; Du Pin, Biographie Un. XLI, I et seq., qui suam crisin ita absolvit. "Les ouvrages de cet Auteur sont plein d'erudition et de recherches curieuses. Il avoit bien étudié les Auteurs Ecclesiàstiques et les prophanes. Il scavoit parfaitement la Langue Hebraique. Il écrivoit bien en Latin, et est assez éloquent dans ses sermons et subtil dans ses Questions de Theologie. Il ainsi joint des Etudes tout à fait differentes et qui semplent presque incompatibles dans un même sujet"; Leo Allatius in Apibus Urbanis, p. 110 et seqq.; Feller; Le Long.; Clericus in Bibliothèque choisie XX, pp. 316-324, ubi eruditionem, iudicium, diligentiam auctoris laudat, meliorem tamen diligentiam in eius operibus desiderans; Le Journal des Savants, 1703, p. 531 et seqq.; Acta Erudit. Lipsiae (1702) p. 344; Moreri, T. V, p. 292; Herrera in suo Alph. August., T. I, p. 258; Tiraboschi, Stor. della Lett. Ital., ed Veneta 1824, Vol. VIII, p. 157. Iulius Porro tandem in citato Catalogo Cod. Mss. Bibl. Trivulzianae, Torino, 1884, p. 401, opere recensito: Risposta alle dieciannove Proposizioni sottoscritte dalli sette Teologi Veneti, de quo N. 14, ita prosequitur: "Nella Bibl. del Card. Imperiali a pag. 446 sono registrate due opere di questo frate; ma non già la presente. Ho veduto una grossa raccolta di opuscoli riguardanti questo interdetto, ma la presente opera non vi era, perciò è probabile che sia inedita".