DE ROBERTIS DIONYSIUS

 

 

 

De Robertis Fr. Dionysius, e civitate Burgi S. Sepulchri, ut Trithemius in Catalogo Scriptorum Ecclesiasticorum (1531) folio 129, vir fuit "in divinis scripturis doctus, et saecularibus literis eruditissimus, ingenio subtilis et disertus eloquio", et ut Iacobillus in Bibl. Umbriae, pp. 94, "vir venerabilis ac doctissimus, philosophus, astrologus, politicus, poeta, et theologus, ac verbi Dei concionator egregius: an. 1328 fuit Magister Parisiensis et in divinis litteris". An. 1325 erat Provincialis provinciae Vallis Spoleti, et mense februarii die 28 mandavit Fratri Petro Marphe de Eugubio, in sua civitate lectori et praedicatori, ut ipso praesente, praedicaret et denunciaret excommunicatos illos qui aliqua occasione, publice vel occulte in Ducis Bavariae favorem, consilium, auxilium, aut adiutorium interessent. (Cfr. Analecta August., Vol. IX, p. 448). An. 1328, die 25 martii adfuit, tamquam testis, mandato procurationis Parisiis a Priori Generali collato Fr. Lanfranco de Mediolano una cum Fr. Gerardo de Pergamo ad tractandum cum Canonicis Papiensibus S. Petri in coelo Aureo de admissione nostratum in illa ecclesia iuxta commissionem Ioannis XXII, et iam erat Sacrae Theologiae Magister. An. 1329, die 27 septembris erat Tuderti nuncius Card. Napoleonis tit. S. Adriani atque missus ad procurandam pacem inter Tudertinos et Romanam Ecclesiam, quo in munere epistolam dedit valde moderatam Fr. Bartholomaeo de Perusio Ord. FF. Min. S. Francisci per illas regiones inquisitori. (Edita fuit in Analectis cit., Vol. IX, p. 453). Uti Definitor interfuit postea Capitulis generalibus Venetiis an. 1332 et Grassae an. 1335 celebratis, ut ex documentis constat a Maiocchi et Casacca in Cod. Diplomat. Ord. E. S. Aug., Vol. I (Papiae, 1905), pp. 34, 58, 64, allatis. Hoc ultimo anno, nempe 1335 iterum erat Prior Provincialis Provinciae Vallis Spoleti. Ex Torelli, Vol. V, Secoli Agost., p. 518 scimus Dionysium fundatorem fuisse una cum Fr. Ioanne de Alexandria conventus S. Ioannis ad Carbonariam, quod accidit an. 1339. Hoc eodem anno, XVI kal. aprilis, a Benedicto Pp. XII creatus fuit Episcopus Monopolitanus. Roberto Neapolis Regi acceptissimus fuit, atque a celeberrimo Francisco Petrarca, et Ioanne Villani summe dilectus. Fato cessit Neapoli in regia curia die 14 ian. 1342, et in templo S. Augustini sepulturam accepit. Eius mortem deflevit amicus Petrarca in epistola ad Regem Robertum, incipiens: "Flere libet, sed flere vetor", ac in fine eiusdem epistolae sequens epitaphium opposuit: "Qui fuit Hesperiae decus, et nova gloria gentis, / Cultor, amicitiae fidus, charisque benignus, / Convictu placidus, vultuque, animoque serenus, / Religione pius, factisque, habituque modestus, / Altus et ingenio, facundo splendidus ore, / Flos vatum, Coeli scrutator, cognitus astris, / Rarus apud veteres, nostro rarissimus aevo, / Unicus ex mille iacet hic Dionysius ille".

De eodem Petrarca habetur epistola ad eumdem Dionysium evocatoria in partem ocii solitarii quae est in cod. 270, f. 110, Bibl. Urb. Lat. Vat. et in edit. Basileae (1554), p. 1334-5. Opera Dionysii sunt sequentia:

1. Compendium Logicae iuxta doctrinam doctoris fundatissimi Aegidii Columnae Ord. Erem. S. Augustini explanatum per sapientissimum Bacc. Dionysium a Burgo S. Sepulchri ad usum fr. Nicolai Simonetti, Cod. n. 31, Bibl. Communitatis Casciae, saec. XVII, chart. in fol., ff. 158. (Cfr. A. Morini, I Mss. della Bibl. Com. di Cascia, Cascia, 1898, p. 7-8).

2. Postillae in Epistolas S. Pauli ad Romanos, Extabant Florentiae in nostra Bibl. S. Spiritus. (Ita Gandolfi, p. 114).

3. Super Magistrum Sententiarum. Citatur a nostrate Thoma de Argentina, libr. I, Dist. 19, quaest. I, art. 1.

4. Valerii Maximi Factorum et dictorum memorabilium libri I-IX cum Commentario Dionysii de Burgo S.ti Sepulchri. Praeit: "Epistola super declaratione Valerii Maximi edita a fr. Dionysio de Burgo sacre theologie rnagistro". Inc.: "Reverendo in Christo patri et suo domino speciali, domino Iohanni de Colunna...". Expl.: "cultor sincera eterna vita promittitur in secula seculorum. Amen". Prima editio hujus operis forsan est ea quae notatur s. l. et a. atque n. typ. (Argentorati, Adolphus Ruschius c. 1471), in fol., ff. 272, char. goth. a Pellechet, n. 3059. Altera editio ab Hain ita describitur: S. l. et typ. n. (Argentorati c. 1471), in fol., 36 II, ff. 369, quae eadem videtur ac illa descripta a Brunet, T. I, p. 497 his verbis: "in fol. de 369, ff. a 36 II, par bage (31810). Editione en lettres rondes, avec la lettre R d'une forme singulière. On suppose qu'elle a été impri a Trasbourg, par Mentelin, de 1472 à 1475"; qui inde prosequitur: "Il existe un abrégé de cet ouvrage, en allemant, sous le titre de Valeri Maxim die geschicht. de römè et impr. a Ausburg par Ant. Sorg. en 1489, in fol. de 139 ff. chiffr. et 3 ff. non chiffr.". De aliis editionibus hujus operis cfr. Panzer, Ann. Typ., I, 76. Ms. reperitur in sequentibus codd.: Vat. Lat. 1924, saec. XIV in fol., ff. 11-158 binis coll.; Vat. Lat. 1925, saec. XIV, membr. ff. 11-151, binis coll.; Vat. Lat. 1930, saec. XV usque ad librum V; Florentiae in Laurentiana, Plut. LIII, cod. XXXVI, membr. saec. XV (an. 1444, 1 ian.) in fol., binis coll. diligentissime exaratus, ff. 127, cum pictura satis eleganti in littera initiali, quae ipsum Dionysium Episcopum representat; Venetiis in Bibl. Monasterii S. Michaelis, cod. 73, chart. saec. XIV, in fol., et in tabulario, ut ait Io. Benedictus Mittarelli, in Bibl. Codd. Mss. eiusdem monasterii, 1779, coll. 1174-5, Fontis Boni Eremi Camaldolensium cum tit.: Lectura super Valerium Max. auctore Dionysio de Burgo Ord. Erem. S. Aug., qui in praephatoria epistola scripsit: "Sane librum Val. Maxim. pro sua brevitate modernis obscurum temporibus nostris, in quo relucent exempla et quodammodo singulari prudentia ipsa refulgent, declarandum assumpsi, ut legentibus clarum fiat quod difficile prius apparebat. Hoc autem nullatenus potuissem nisi gesta Romanorum et alienigenarum, perantiquos auctores diversis in locis narrata, sedulo perlegissem, qui, quod ipse Valerius breviter, diffuse narrant ac prolixe, quos ideo hic annotare curavi, ut operi certior fides detur...", item Venetiis in Bibl. S. Marci, Cod. 51, classis XXII, chart., an. 1395, ff. 140 a Io. Valentinelli, I. VI, p. 28 minutatim descripto; cod. 3863 in fol. Bibl. Regiae Monacensis. Quinque codd. membr. eiusdem operis sunt in Bibl. Regia Parisiensi, videlicet a cod. 5858 ad cod. 5862 (cfr. Cat. huius Bibl., 1744, T. IV); item in Bibl. Claustroneobungensi, in Bibl. Rhemensi, in Monasterio S. Remigii et Wratislaviae in Bibl. Rhedigeriana et Menarsiana. De hoc commentario non favorabiliter iudicat Fabritius, vel potius Marquardus Gudius apud illum in Bibl. Latina, T. I, p. 396 dicens: "Explicat novem libros Valerii, sed textum ipsum omisit; non praemittitur commentario nisi prima verba paragraphorum Valerii, cuius textum deinde mire laceratum et corruptum Dionysius inter glossarum spinas interferit". Sed observandum atque quaerendum: habuit ne Marquardus prae manibus hujus operis genuinus textus? In Bibliotheca Latina mediae et infimae aetatis, Florentiae, 1852, T. I, pagina 281, haec affert item Fabritius ex auctore Chronici Comitum Oldenburgensium apud Maibonium T. II, p. 164: Dionysius "in omni arte dicendi fuit perdoctissimus, Poëtas, Historiographos, Oratores et Philosophos denique universos exaravit (forsan pervolutavit) quod sui Commentarii, quos super Valerium Maximum, super librum Metamorphoseos, super Maronis operibus, super tragediis Senecae, superque Rethoricis et Politicorum (Aristotelis) libris composuit, testatur. Hic fabulas omnes ad tam praecellentem ad tropologicum sensum reduxit, ut in admirandis populis nihil vehementius, nihil iucundius, nihil denique utilius possit proferri". Praememorati Chronici auctor fuit Dionysii confrater, Augustinianus Westphalus, Ioannes Schiphower, qui iudicium circa fabulas omnes ad sensum tropologicum a Dionysio redactae, iisdem verbis mutuatus est a nostrate Ambrosio Corano. Insuper Dionysius edidit:

5. In tertium Aristotelis. Liber economiae Aristotelis de combinatione viri et mulieris. Opus perutile cum expositione accomodatissima Dionisii Burgensis doctoris Parisiensis. Tolosae, Henricus Mayer, an. 1495, in 4°. (Cfr. Pellechet, n. 1257)

6. In poeticam Aristotelis, liber I.

7. Enarrationes tropologicae in Ovidii metamorphosin, Ovidii liber I quae (proibentur in indice Clementis VIII, ut Possevinus observavit, idque sapienter indicatum ab auctoribus indicis, nemo cui cor Sapit negaverit". Ita Fabricius in Bibl. Lat. maediae et infimae aetatis, Florentiae, 1858, T. I, p. 447; "Ma non è ciò che dicesi dal Possevino", Apparat., Vol. I, p. 475, bene advertit Hieronymus Tiraboschi, Stor. della Letter. Ital., Modena, T. V, (1775) p. 111, il quale, id est Possevinus, avendo indicate le opere sapraccennate di Dionigi, avverte, che tutte le spiegazioni tropologiche sopra la Metamorfosi sono generalmente comprese nell'Indice di Clemente VIII".

 

 

 

Referenze:

Illum celebraverunt fere omnes bibilographi et Ordinis nostri scriptores, praesertim Ioannes Villani, Cronica, Trieste, 1857 libr. X, c. 86, qui illum dicit suum amicum, et an. 1328, per epistolas ad se missas, mortem praedixisse famosi Castrucci Interminelli; Conr. Gesnerus in Bibl. Univ., T. I (1545) n. 211; Trithemius in Catal. Script. (1531) f. 129; Frisius in Gesneriana, p. 201; Possevinus in Appar., p. 408; Iacobilii in Script. Umbriae, p. 94; Ughelli in Italia Sacra, T. I, col. 140; Herrera, Alph. Aug., pp. 195, 199; Gratianus, p. 62; Gandolphus, p. 113; Ossinger, pp. 167, 751; Lanteri, Eremi Sacr. Aug., Part. I, p. 114, et in Postr. Saec. Sex R. A., T. I, p. 89, atque alii quamplurimi.