OLIVA ALEXANDER

 

 

 

Oliva Fr. Alexander, S. R. E. Cardinalis ortus est in oppido vulgo Coboccolino, a nonnullis per errorem Bocchiolino vocato, prope Saxoferatum in extremo limite Provinciae Anconitanae, ex humilibus, honestisque parentibus Alerentio et Ioanna anno 1407. Puer trium annorum cum in agro flores colligeret fortuito in puteum lapsus aquis praefocatur, ast a quadam muliere, cui nomen erat Diambra, illuc ereptus, vitam mirabiliter recuperavit. Nam ubi pia mater puerum extinctum audivit peringenti dolore perculsa validis clamoribus et ululatibus adstantium corda et aerem dilacerans ad infortunii locum cito citius cucurrit, abreptumque exanimem natum ad propinquam ecclesiam festino detulit, ibique multis cum lacrymis Deiparam obtestari coepit, votum vovens, si dignaretur sibi filium redivivum restituere, se Augustinianae Religioni tunica induendum illum tradituram. Exaudivit clementissima afflictorum Consolatrix preces ancillae suae, ac post novem circiter horarum intercapedinem puer halitum recipiens recuperatae vitae signa dare coepit.

Biennio expectato, quinquennem aut paulo maiorem pii parentes ut votum exolverent, Augustinianae Saxoferrati familiae illum tradiderunt an. 1413, ibidem proficiens aetate, multo magis profecit doctrina atque virtute. Quamvis autem litteris addiscendis sedulam operam navaret, ardentiori tamen studio in sanctimoniam quam in doctrinam ferebatur, usque a teneris unguiculis dicere solitus: "Difficilius, sed laudabilius esse hominem fieri bonum quam doctum; utilioremque sibi et aliis esse moribus praestantem quam doctrina excellentem". Decem annos natus Perusiam ad S. Augustini missus fuit, ibique suo tempore solemnia vota nuncupavit. Studiorum causa postea se contulit Ariminum, deinde Bononiam ac tandem Romam, ubi mansit annis octo et ubi an. 1431 fit cursor. Duos post annos Perusiam reversus est obtinens an. 1433 Lectoris gradum, an. 1436 Baccalaureatus, inde Regentis, et an. 1437 magistralem lauream. Multis annis philosophiam Perusiae publice docuit, et ex diuturno 20 annorum in eadem civitate incolatu Perusinus appellatus. Ob notam omnibus singularis doctrinae ac sanctimoniae laudem cum aetatis suae annos triginta et duos tantum haberet, plenis suffragiis in Perusino coenobio Marchiae Anconitanae anno 1439 Provincialis electus fuit, quod officium magno cum regularis disciplinae emolumento gessit non tamen ad integrum expletum triennium, nam duobus post annis bb Eugenio IV, licet invitus, Romam accersitus fuit Procuratoris generalis partes agere. Verum quia rigidioris disciplinae amore captus ad Perusinam Congregationem transierat, paulo post recens accepto se magistratu abdicans, ad Umbriae sylvas in quodam Eremitorio absconditam cum Christo in Deo vitam ducere se recepit. Duobus tamen post mensibus suasu Cardinalis Tarentini et ipsius Eugenii IV iussu e suis latebris egredi coactus Perusiam rediit, illiusque coenobii an. 1449 prioratum adeptus est, ac eodem anno fuit praesens, uti definitor, Capitulo de Monte Speculo, in quo approbatae fuere Italiae Congregationes, et ipse sese adscripsit Congregationi Perusinae cui praefuit uti Vicarius Generalis an. 1452, 1456 et 1458. Eodem tempore electus fuit Vicarius Generalis pro tota Italia et ad eius instantiam Nicolaus V, anno VI sui Pontificatus, concessit conventui nostro Perusino S. Augustini Abatiam Sancti Salvatoris in Pariete Assisiensi, antiquitus, fratrum Cruciferorum.

Animarum zelo succensus, non autem turpis lucri, vel aurae popularis amore captus, concionandi provinciam suscipit, ac exemplo magis quam verbo praedicans, quadam sui generis, ac propemodum divina suaviloquentia durissima quaeque pectora prius demulcens, eadem postea ignitis Dei timoris jaculis innumeras dispersas oves ad coelestis Pastoris ovile per totam Italiam reduxit. Praecipuis peninsulae urbibus ac praesertim Pistorii, Neapoli, Senis, Florentiae, Bononiae, Ferrariae, Mantuae atque Venetiis sal Evangelicae praedicationis mira dexteritate aspersit, ac tantum ubique stuporem excitavit, ut ab omnibus tamquam christianae eloquentiae miraculum celebraretur. Post obitum Rev.mi P. Mag. Gen. Iu1iani Falciglia an. 1458 a Pio II constitutus fuit totius Ordinis Vicarius Gen. et anno insequenti die 13 Maji in comitiis generalibus Prior gen. electus. Idem Pontifex Senis degens illum absentem ac nil minus prae humilitate exoptantem die 5 Martii an. 1460, universa Italia plaudente, creavit S. R. E. Prisbyterum Cardinalem titulo S. Susannae. "Incredibile fuit (verba sunt Ciacconii), quantum et monachi sui Ordinis, et omnes Senenses, et cuncti ferme Itali hoc factum laudavere. Multae civitates ei dona miserunt, et civem suum esse voluerunt. Pontifex argentum misit, quo dignitatem sustineret, et Curiales et Aulici magnificis eum muneribus donavere". Scribit idem Ciacconius "quod eodem anno, quo inter Cardinales accitus est, ab ipso Pio Camerinensem obtinuit Pontificatum, quem, licet absens, sanctissimae rexit". Idipsum plane constat ex quadam littera (Cfr. Torelli, Secoli Agost. T. VII p. 126) Petri Pauli de S. Anatholia Canonici Camerinsensis "Rev.mi in Christo Patris, et D. Alexandri miseratione divina tit. S. Susannae S. R. E. Presbyt. Card. de Saxoferrato, Episcopatus Cameninen. ex concessione Sedis Apostolicae, perpetui Administratoris et Commendatarii". Videtur tamen episcopali caractere insignitus non fuisse. Habuit etiam commendam S. Blasii in pago Perusino. Vir singulare mansuetudine, ac perinsigni animi comitate praeditus, adeo mirifica dissidentes componendi dexteritate pollebat, ut merito diceretur, et esset: Angelus pacis. Nam saepe saepius quae inter principes et populos exardebat, discordiae facem extinxit. Pistorienses incolas an. 1455 a certa et cruenta clade fraterna suo verbo liberavit; cum Senis degeret, civilem internecionem ac caedem compescuit, ac Florentinorum tumultus sedavit. Perusiae saepe et praesertim an. 1460, uti S. Sedis Legatus, auctor concordiae civibus fuit; unde Perusini, grati animi ergo, die 31 Augusti anni insequentis tum ipsum purpuratum cum eiusdem fratres eorumque filios et discendentes ad civitatis honores admiserunt. Eodem fere tempore, gravibus obortis dissidiis inter Anconitanos et Aesinos, apud ipsos Alexander noster advolavit, eosdem in pace componens. Dum haec sapienter ac prudenter perageret, evenit per id tempus quod nobilis vir Thomas Despotus Amoreae venerandam reliquiam, S. Caput Beatissimi Andreae Apostoli, Anconam detulisset. Volens igitur Summus Pontifex Pius II illud cum debita solemnitate in honorem Dei ad Urbem deferri, ne quid ad summam celebritatem videretur deesse, de Ven. S. R. E. Cardinalium consilio, kalendis Ianuariis 1461, Cardinalem Saxoferratensem, Apostolicae Sedis Legatum ad id constituit; qui summa reverentia, cum processionibus et canticis, innumero populo comitante, S. reliquiam Romam detulit anno insequenti. Die 2 Octobris 1462, dicitur devotionis causa, Bononiam pervenit, et in conventu S. Benedicti Montis Oliveti pernoctavit, dieque postero sermonem ad fratres habuit. Romam iterum accitus, viribus fractus Tibure sese recepit, sperans sanitatem recuperaturus; at ibi ad superos evolavit die 21 augusti 1463, aetatis suae 56. Corpus eius Romam delatum in ecclesia S. P. Augustini tumulatum fuit prope cappellam S. Catharinae Virg. et Mart. cum hoc epitaphio: "Alexandro Olivae saxoferratensi / theologo clariss. / eremitarum beati Augustini / ab infantia spei maximae alumno / qui cum esset sui ordinis generalis / ob singularem doctrinam / et vitae sanctimoniam Cardinalis a Pio II ignorans / creatus est / Vixit annos LV, obiit anno / salutis MCDLXIII. XII. Kal. septembr.". Duo hic notanda sunt: primum sarcophagus continens eiusdem Olivae corpus cum relativo epitaphio nunc reperitur in eodem templo, at inter sacrarium et turrim campanariam; secundo: error ipsius epithaphii ubi legitur: Vixit annos LV, quando revera vixit an. LVI ut expresse affirmatur a Io. Antonio Campano in eiusdem Cardinalis funere oratione (Cfr. 'Campani, Opera omnia, Venetiis 1495, f. CXII et seq.) dicens illum obiisse "aetatis suae sexto et quinquagesimo, quem numerum mathematici absolutissimum et perfectissimum esse voluerunt".

Morti proximus cum ipsi circumstantes eum rogarent ne timeret, respondit: quid ego timeam, qui ad nuptias eo? Quia enim semper in vita mortem meditatus est (nam in domestico scrinio mortui figuram, ipsum repraesentantem habebat, quam saepius considerans, ut tentationes deprimeret, dicebat: Alexander quid post haec?) in morte mortem non horruit. "Eius vitae integritas (scripsit eius contemporaneus et confrater P. Philipus Bergomensis in Supplemento Chronicaram Lib. 15) adeo ubique sanctitatis speculum extitit, atque omnifariam virtutum fragrantiam exhalavit, ut omnes futurum Summum Pontificem indubitato sperarent nisi ab immatura morte praeoccupatus fuisset". "Hic et sanctimonia (dictavit P. Ambrosius Choriolanus qui eum novit, in Defensorio Ordinis, Romae 1481) et doctrina clarus in agendis circumspectus: in disputando acutus: in praedicando elegantissimus fuit. Multa quidem procul dubio composuit: ut mihi etiam constat: sed ab infidis servitoribus ac emulis in eius morte fuerunt occupata". Extrema vitae tanti viri idem Summus Pontifex ita eleganter descripsit: "Medio tempore Alexander, Cardinalis S. Susannae, non sine summo Pontificis moerore, febre correptus, extinguitur, cuius vitae sanctimonia, cum per omnem vitam emicuisset, tum maxime in obitu claruit: qui, et si dies quamplures agonizavit, numquam tamen intermisit de fìde catholica disputare, symbolum exponere, abstrusos scripturarum sensus aperire, dubiaque resolvere, hortari astantes ad evangelicam vitam; ad coelestis patriae desiderium erigere: contemnenda esse hujus promissa saeculi, quae velis, nolisve, relinquere oportet: in ea patria thesaurizandum, cuius gaudia fine carent. Cum rogaretur testamentum facere: animam, inquit, meam Deo relinquo; Pio pontifici corpus et haec quae vocantur saeculi bona; ipsi familiae curam sepulturae meae committo. Deinde, quasi dormiens, expiravit ingens sacri collegii decus, in quo vitae fulgor, cum doctrinae luce contendit. Potuerant sine damno multi homines periisse: in hoc grave vulnus accepit ecclesia... Pius exequias cardinale dignas, amico peregit, et familiae curas suscepit (Cfr. Aen. Silv. Piccolomini, Commentaria pag. 329)". A nonnullis postea sanctus, a permultis beatus nuncupatus fuit.

 

 

 

Referenze:

Quae scripsit citantur saepius a nostro Thoma de Talamello et a Francisco Sequijros Episcopo Cassanensi in suo libro Eurythmiae Pontificialis impr. Coimbricae 1683, p. 6, et sunt: 1. De Christi ortu Sermones 100. 2. De Caena cum Apostolis facta. 3. De peccato in Spiritum Sanctum. 4. Orationes elegantes Lib. I. 5. Sermone, overo predicatione che fece... adì 2 d'octobre 1462 nel monastero di S. Benedetto in Bologna editus a Medardo Morici in erudito opusculo: Il Cardinale Alessandro Oliva predicatore quattrocentista, Firenze, Società Tipografica Fiorentina, 1899, pp. 38-54 ex cod. A 495 (129.a 144.b) Bibl. Richardianae deprontus. Morici pp. 1-38 accuratam vitam Olivae contexuit. De eodem Oliva etiam scripserunt O. Panvinius, Epitome etc., Venetiis, 1557, p. 322; H. Garimbertus, Vite di alcuni Papi et di tutti i Cardinali passati, Vinegia, 1567, pp. 364; Ciacconius in Vita Pii II ad an. 1458, T. II, col. 1040; C. Gesnerus, Bibliotheca etc., Tiguri, 1574, vol. II, p. 25; Ios. Pamphilus, Chronica Ordinis, Romae, 1581 f. 835; N. Crusenius, Monasticon Aug., Monachii, 1623 p. 174; Th. Gratianus, Anastasis August., Antuerpiae, 1613, p. 13; A. Sanderus, Elogia Card., Lovanii, 1626, p. 393; Th. Herrera, Alphabetum August., Madriti 1644, p. 14; D. A. Gandolphus, Dissertatio histor. de 200 August. script., Romae 1704, p. 44 et in Additione al dispaccio historico, Mondovi 1695, p. 29; Arpe, Le memorie dell' Ordine Agost., Bologna 1699, p. 59; Rainaldi, Annales, Coloniae Agrip., 1693, T. XIX p. 47; Moreri, Dictionaire histor., 1718, T. IV; Giacint. Vincioli, Memorie historico-critiche di Perugia, Foligno 1730, p. 175; Philip. de Montibus, Elogia S. R. E. Card., Romae 1751, p. 71; Moroni, Dizionario ecc., Venezia 1848, Vol. 48, p. 296; Torelli, Secoli Agostiniani, Bologna 1682, Vol. VI et VII, p. 126 et seq.; Philip. Nic. Basanti, Compendio della vita del Beato Alessandro Oliva Card. Agost., ms. in Cod. Bibliothecae Angelicae, Romae, Cod. 238, (C. 3. 22.); Landuccius, Sacra Ilicetana Sylva, Senis 1653, p. 113; Lanteri, Eremi Sacrae August., Romae 1874, Pars I, p. 51 et seq. a quo fere ad litteram haec hausimus; et in Postrema Saec. Sex Reiigionis August., T. II, p. 11; Ludovicus Pastor, Storia dei Papi, Trento 1891, Vol. 2, p. 201 et seq.; Tiraboschi, Storia della Lett. Ital., Vol. VI, part. I, p. 252 et alii quamplurimi