CAPUT. II

De Lanfranco Mediolanensi primo Generali post unionem

 

 

 

 

Lanfranco ad Ordinis Augustiniani universi regimen promoto, dimissis singulis Congregationum nominibus, ac superioribus, prima fronte Ordo Eremit. S. Augustini in quatuor Provincias fuit divisus, Italicam scilicet, Gallicam, Germanicam, et Hispanicam. Et quamvis posteriores Provinciae multis postea annis absque ulla subdivisione perseverarint, Italica tamen, tum ob multitudinem Monasteriorum, tum ob Congregationes frequentes statim fuit divisionem passa. Ioannis-Bonitae plerumque Lombardiam incolebant; Turripalmares et Hirsutani Marchiam; Brictinenses Romandiolam; Murcetani montes Pisanos; Iacobitae et Lupocavani Lucenses agros: quamvis non soli in istis Provinciis Conventus Congregationum permanserint, sed cum aliis Religionis Conventibus statim fuere confusi, uti est verosimillimum. Certum etiam est ad extemas nationes statim Italos fuisse dimissos, viros zelo ac pietate ferventes, qui ibidem tunc Monasteria erecta dirigerent, nova conquirerent, unita realiter possiderent.

Sic in Germaniam ablegatus fuit Guido Salanus, ac post eum Andreas Senensis; in Galliam P. Marcus Ventonus, ac post illum P. Petrus De Eugubio; in Hispaniam F. Joan. Lombardus, et Paschasius Dareta; in Angliam P. Guillelmus Sengham, quorum opera non parum Ordo fuit promotus, cum plerique horum miraculis essent clari. Laborabat interim Generalis apud Pontificem ut plenum Ordinis regimen obtineret, ne titulo tenus aliquibus tantum praeesset, quod omnino factum fuisset, nisi aliquam saltem exemptionem impetrasset ab Ordinarium jurisdictione. Concedit itaque primis annis Alexander IV Fratribus S. Augustini celebrandi facultatem januis clausis tempore interdicti. Insuper permittit retentionem bonorum stabilium. Prohibet Fratribus Minoritis, ne audeant Augustinianos professos recipere sine petita ac obtenta venia suorum Superiorum, ac tandem eximit eosdem Augustinianos ab ordinariorum jure, nisi in casibus atrocioribus, eosque subjicit immediate Generali; prout constat ex Bullis expeditis Anag. Idib. Junii, et Kalend. Augusti, Pontif. anno III.

Deinde ut Ordo jam unitus majus incrementum sumeret, et praescinderentur difficultates, quae semper sub initium similium mutationum solent oriri, idem Sanctiss. Pontif. rursum Richardum Cardin. qui unioni et electioni praefuerat, creavit Protectorem totiùs Ordinis uniti, sopitis aliarum Con gregationum Protectoribus hac forma: "Alexander Episcop. Servus servorum Dei, Dilecto filio Richardo Diacono Cardinali Sal. et Apostolicam benedict. Inter alias sollicitudines quibus assidue premimur, intendere circa ea nos convenit, per quae sub Religionis habitu vacantes Divino cultui in tranquillitate animi sub observatione mandatorum Dei delectari valeant, et proficientes de virtute in virtutem Deum Deorum in Sion intueri. Sane meminimus quod fel. record. Innocent. PP. praedecessor noster dudum injunxit tibi, ut Priores et Fratres Tusciae Eremitas, quos tuae curae ac gubemationi commisserat, ad tuam praesentiam evocares, circa quorum informationem accedentiam ad Sedem Apostol. de mandato Praedec. diligenter et sollicite institisti. Demum a nobis mandatum Apostolicum emanavit, ut de singulis domibus Eremit. quarum quaedam S. Guillelmi, quaedam S. Augustini Ordinis, nonnullae autem F. Joannis-Boni, aliquae de Fabalis, aliae vero de Brictinis censebantur, et apud homines ambiguis interdum nuncupationibus vacillabant: duo Fratres cum pleno mandato ad nostram mitterentur praesentiam, quod nostra circa eos ordinaret dispositio, recepturi. Cumque fratres hujusmodi ad sedem Apostolicam accessissent, Tu quem negotio unionis praedictorum Fratrum praeficiendum deputavimus, auctoritate mandati nostri vivo ad te sermone directi, ad id concordi eorumdem Fratrum, et eorum Generalis Capituli, tunc in Urbe celebriter congregati accedente consensu, universas domos et Congregationes praedictorum Fratrum in unam Ordinis Eremit. S. Augustini professionem et regularem observantiam perpetuo counisti, sub Generalis cura canonice instituendi prae aliis Provincialibus et Prioribus, regulariter gubemandas. Nos itaque considerantes, quod ipsi Fratres Te olim in benevolum Patrem habuerunt, Tuque illos amplexatus fuisti sincera in Deum charitate, quodque Fratres et Ordo praedicti in tua protectione poterunt Deo propitio salutaria suscipere incrementa; curam, dispositionem, et gubemationem eiusdem Ordinis sic uniti, ac Priorum tam Generalis, quam Provincialium, et aliorum Fratrum ipsius Ordinis tibi plene committimus, ita quod illam jurisdictionem, potestatem et auctoritatem in illos, et in illorum Ordinem habeas, quas Rom. Eccl. Cardin. qui praeest pro tempore Ordin. Minorum. Praecipientes Prioribus ac Fratribus omnibus Ordin. Eremit. S. August. ut tibi obediant in omnibus, et per omnia, sicut General. et Provinciales Ordin. minorum praedicto Cardinali obedire tenentur, cum post Romanum Pontif. iurisdict. potestatem et auctoritatem in eis habeas potiorem. Dat. Lateran. IV Kalend. Aprilis Pontif. Anno III".

Inter alias difficulates, quae Generali Lanfranco sub initium sui officii officii oriebantur, non erat contemnenda rebellio Guillelmitarum, qui quamvis in unionem consensissent per suos legitimos Procuratores, ut patet ex antecedenti Bulla, tamen modestioribus Italis, non parum recalcitrabant Guillelmitae in Galliae et Germaniae partibus, unioni factae sese opponentes, Monasteria sua Augustinianis Eremitis occludentes; immo ut remotius ab Augustinianis distarent, et sic minus coalescerent impetrarunt importuna vel subreptitia instantia hoc anno primum Regulam S. Benedicti, cum huc usque illam S. Augustini habuissent, ut superius ostendimus. Alexander enim, si verum est breve quod adducit Hayus et Myr, inquit: Licet olim pro unione facienda inter vos et alios Eremitas tunc Ordinum diversorum, fueritis ad praesentiam nostram citati: quieti tamen et saluti vestrae patemo providentes affectu, praesentium vobis tenore concedimus, ut sub Regula S. Benedicti, secundum institutiones S. Guillelmi remanere in solito habitu libere valeatis, nullis obstantibus litteris, gratiis, vel privilegiis a sede Apostolica in contrarium impetratis vel impetrandis. Dat. Anag. XI Kalend. Sept. Pontif. Anno II. Quae Bulla Pontificia eodem anno fuit data, quo facta et confirmata fuit unio; hinc videtur suspecta cum producatur ab auctore malae fidei: vix enim credibile est Pontificem tam cito revocare voluisse, quod ita matura deliberatione fuerat statutum, omnium consensu et applausu. Deinde anno sequenti idem Pontifex factum enarrans in Bulla paulo ante adducta constanter nominat Fratres Guillelmitas unitos fuisse; iisque, sicut et aliis, praeficit Cardin. Protectorem Richardum, quod certe non fecisset si Guillelmitas paucis ante mensibus exclusisset, ac Regulae S. Benedicti subjecisset. Hayus his argumentis convictus, sibique forte conscius, fingit aliam fuisse Congregat. S. Guillelmi Ordini unitam absque ulla oppositione, suam vero nunquam consensisse unioni. At ex ipsa Bulla Alexand. ab illo adducta constat hos eosdem fuisse evocatos, hoc enim indicant verba Licet olim pro unione facienda.

Constabit etiam cum his eisdem Guillelmitis pluribus annis fuisse litigatum, ac hos eosdem debuisse cedere, ita ut jure meritoque in suspicionem adducantur, jura producta. Paruerunt ipso unionis anno, omnia Italiae Monasteria Ordin. S. Guillelmi, nec ullum ibidem extra Generalis ferulam remansit. Ultramontanorum ut remotiores, et saepius a civibus vel Domicellis, aut Magnatibus dependentia diutius restiterunt, donec mature cunctorum jura discuterentur, ut inferius patebit. Hoc eodem anno MCCLVII notabile augmentum accedit Regulae S. Augustini per Ordinem Servorum S. Mariae, in Gallia; quorum habitus, non ut Servorum in Italia niger, sed albus erat, alba etiam chlamyde desuper amicti incedebant, quos Episcopus Massiliensis ex commissione Alexand. IV sub Regula S. Augustini pridie nonas Januarii confirmavit, quorum etiam institutum ac fundationem sub Regula S. Augustini Clemens IV, uti provide factam, ratam habuit, dictosque Religiosos in patrocinium sanctae Romanae Ecclesiae recepit; qui sic approbati plura in Gallia fundavere Monasteria, prae caeteris celebre illud Parisiense hoc ipso anno inceptum, quod postea a Bonif. VIII et Philippo Pulchro Guillelmitis traditum fuit, Ordine hoc extincto. In Anglia etiam initium sumpsit hoc eodem anno ORDO BONORUM HOMINUM, auctore Richardo Comite Comubensi, fratre germano Regis Henrici tertii, quem etiam Ordinem Alexand. IV ad Regulam S. Augustini redegit, quam etiam illi viri usque ad Patrum nostrorum memoriam in Anglia observarunt, hodieque vigerent nisi a Catholica fide Regnum integrum defecisset; in qua Regni secessione plures hujus Ordinis Religiosi constantissime martyrium subierunt, vitam simul cum Ordine exuentes. Plures etiam in Galliam vicinam migrantes Ordinem S. Francisci de Paula ingressi fuerunt, tantumque ibidem profecerunt, ut huic Ordini nomen BONORUM HOMINUM saltem Parisiis remanserit. Massiliense Monast. cessit Patribus Augustinianis. Progreditur interim Lanfrancus in erectione Ordinis Eremitarum, ac Divino numine opitulante, omnium unitarum Congregationum animos lucratus, cum mille et amplius Religiosis in praelium spirituale tanquam vir unus egreditur, adjunctisque sibi Beatissimis viris B. Nicolao Tolentinate, B. Angelo de Furcis, Antonio Ravennate, Ambrosio Florentino, Bartholomaeo Palazzolo, Erthinodo de Gotha, Vito de Pannonia, Theobaldo Veronensi, qui omnes sanctitatis nota pollebant, in diversis partibus loca plurima impetrat, in civitatibus aedificat Monasteria cum certatim omnes Italiae urbes Religiosos complecterentur. Ariminum, Caesena, Ravenna, Recinetum, Ancona, Tolentinum his annis Augustinianos recipiunt, vel prius receptos fovent. In Hispania fundatur Monasterium Agustinianorum Toletanum in loco dicto Sonaglia, quem a monialibus S. Clementis, juxta Eremitorium S. Stephani, Rex Alphonsus sapiens emit, et pro duodecim Religiosis aedificium ille ipse Rex praeparavit. In Germania Patribus Agustinianis admissis ad civitatem Ratisponensem, designatur locus ad urbis moenia, non procul a Patribus S. Dominici: quibus offensis, lite pendente, hinc migrant magistratus beneficio ad locum quem adhuc hodie incolunt, de quo infra. Anno sequenti migrant plerique ex Eremitis Ratisponensibus, et ex vicinis locis, ad loca Guillelmitarum Germaniae, Seemanshausen, Vallem Speciosam, Bisonium, Mindelhaimium, et ad insulam Pragensem; quibus in locis coguntur anno integro iisdem Guillelmitis convivere, perferendo ac obdurando. Eodem etiam tempore Ordo Equitum militiae Gaudentium, qui sub Urbano IV, Bononiae laudatum initium sumpserat, a Lodaringo Andalio, cui idem Pontifex Regulam S. Augustini praescripsit, magnis exemptionibus, ac praeminentiis decoratur.

Pari fere aetate ac passu cum prius circa annum CCCLXVI temporibus Damasi originem Hierosolymis, inter lepra infectos, sumpsisset Ordo Equitum S. Lazari, in infirmis curandis, eisque tuendis assiduus, congregationi suae adjunxit plurimos nobiles, huic operi misericordiae addictos: quique facultatibus non minus quam virtute vigentes, hoc anno militiam S. Lazari reformarunt, Regulam S. Augustini amplexantes; quae etiam militia adhuc hodie superest in Hispania, quamvis in Gallia sit aliis unita, prout etiam unita est in Sabaudia Equitibus S. Mauritii. Lanfrancus non parvam sensit hoc anno voluptatem ex relatione fructus ingentis, quem per Eremitas S. Augustini variis in locis operabatur Deus. Ex Anglia allapsi Romam aliquot Religiosi, opera B. Guillelmi Senghamante aliquotan nos dimissi, attestantur viginti ibidem erecta fuisse Eremit. S. August. coenobia; alia nonnulla antiquitus ibi existentia fuisse restituta bonisque moribus omata. Hujus Guillelmi Sengham mentionem facit Colbius, eumque inter primos spirituales Doctores collocat, laudans ejus scripta, de novitiorum professione, de claustro animae, de tentationum remediis, edita. De hoc Guillelmo bene scripsit Poeta modemus Augustinianus: Anglia me genuit, formavit Roma, recepit Anglia; quo caperet, quae mihi Roma dedit. Ante ferias Nativitatis ab Alexandro IV in purpuratorum Patrum numerum adscriptus fuit, ex Ordin. Eremit. S. August. F. Anchorius Francus, qui fertur quondam D. Thomae et Bonaventurae fuisse magister, D. Alberti Magni contemporaneus, accerrimus antagonista Guillelmi de Amore, cujus liber conbustus fuit. Anno MCCLXII cum Eremitae August. multis annis ruri habitassent juxta Veronam ad portam Episcopi versus montem aureum, intra Urbis moenia admittuntur, et assignatum sibi Parochiale sacellum recipiunt titulo S. Euphemiae; ubi mox civium munificentia, magnifica extruitur Ecclesia, ac monasterium ad Athesim peramplum, in quo opere non parum desudavit P. Finus de Buris, et Theobaldus Veronensis, tunc Sacerdos iuvenis, cujus tanta erat in dicendo facundia, ut saxea corda hominum commovere posset; quare et Flexanimi nomen, magnamque dignitatem obtinuit. Tumultuabuntur interim adhuc in Germania Religiosi Guillelmitae cum Augustinianis, quorum monitis ac consiliis parati erant Guillelmitae morem gerere, nisi Superiorum minas, ac vindictam timentes retardati fuissent. Res itaque tota ut componeretur, postquam Mindelheimenses, Pragenses, Bisonienses, Iserbomani aliique disciplinae Fratrum Eremit. sese subjecissent pacifice; Seemanshausenses, Vallis Speciosani aliquantulum duriores Episcopo Ratisponensi sese committunt; apud quem Augustinianis Patribus hi Conventus Guillelmitarum adjudicantur, hoc testimonio utrique parti exhibito. "Leo, miseratione Divina, Ratisponensis Ecclesiae Episc. Universis Christi fidelibus tam praesentibus quam futuris Salutemn in omnium Salvatore. Universitatem vestram volumus non latere, quod in nostra praesentia constitutis Fratribus, scilicet, Guidone Priore Provinciali FF. Erem. S. Augustini ex una parte, et FF. S. Guillel. de Seemanshausen, et de Schontal nostrae Dioecesis ex altera, dum inter ipsos de unione olim celebrata per Ven. D. Richardum S. Angeli Diaconi Cardin. quem tali negotio fel. record. Alexander PP. praefecerat, vitae suae quaestio verteretur: Nos visis utriusque partis litteris cum diligenti examine, adjudicavimus FF. S. Augustini authentica, litteris partis contrariae praevalere, ipsis Fratribus S. Guillelmi nostrae Diocesis dando consilium et favorem, ut se submittant unioni, et quod hoc facere valent salvis conscientiis nostro judicio. FF. Praedicatoribus et Minoritis super hac quaestione vocatis, sumus publice contestati. Ne igitur praedicti Fratres S. Guillelmi talem unionem subiisse animi levitate possint ab aliquibus in posterum judicari, sed quodammodo inviti et coacti, ad petitionem utriusque partis, praesens scriptum Sigilli nostri munimine roboratum, ipsis in testimonium duximus concedendum. Dat. Ratisp. Anno 1263, sept. Idus Febr." Originale hujus testimonii extat in Seemanshausen, eratque illo tempore, cum concederetur, defunctus Alex. IV. Hoc eodem anno in civitate Urbevetana, quae tum Romanorum Pontificum erat residentia, ipsius Urbani IV liberalitate, erigitur Eremitis S. August. coenobium; eisque mandatur ut semper habeant Patrem curiae Assistentem, qui negotiis Ordinis supenitendat, mentemque Pontificis intelligat. Quod modo officium exequitur admod. Rever. Procuratur Ordinis, penes quem est curiae Romanae in vigilare, singulorumque conventuum ac generalia Ordinis negotia prosequi; unde et secundum locum in Ordine, et professionem in Collegio publico, et Oratoris Pontificii munus obtinet. In Bohemia 4 lapide a civitate Pragensi fundatur Eremit. S. Augustini monast. Mellinck situ nobilissimo, a Zmilone de Cetoau milite, additis agris, pascuis, molendinis, et naulo prope labentem flumen; quam donationem confirmat Othackarus Rex, anno MCCLXVIII, praehabita loci consecratione in honorem S. Laurentii. In eadem Germania cum jam Augustiniani multis annis habitassent inter Wormatiam etc. Spiram, a civibus Wormatiensibus eisdem aedificatur Monasterium, consentiente Episcopo Eutrando seu Everardo: extat adhuc hodie pars hujus Monasterii, reliquam vero haereticorum manus destruxit. Ac tandem sub finem anni Ordo S. Pauli primi Eremitae, quondam in Thebaide, ac postea per Ungariam celeberrimus, ab Eusebio Strigoniensi restauratus, rursus a Paulo Vesprinensi Episcopo Regulae S. Augustini submissus augetur, ac constitutionibus piissimis stabilitur, quem etiam postea Joan. XXII confirmavit, prout prius Gentilis Legatus et Clemens V fecerant. Sequenti anno odor bonae vitae Religiosorum S. Augustini Venetiis ac Verona Patavium devenerat; unde eisdem a civibus Ecelesia ac Monasterium S. Augustini, alia itidem juxta sacellum SS. Philippi ac Jacobi una cum monasterio Patribus Dominicanis parabatur; at dum illi Patres Augustinianos praevenisent, patritiorum Patavinorum favore Ecclesiam S. Augustini destinatam occuparunt, ita ut nostris Augustinianis alia in honorem Phulippi et Jacobi cesserit, quare etiamnum Dominicani ibidem Augustiniani, Augustiniani vero Eremitani nuncupantur.

Moritur paulo post Rever. P. Lanfrancus, primus ampliati Ordinis Eremitarum Generalis, Mediolani, ac in templo S. Marci a sinistro latere majoris arae sepelitur, non sine evidenti sanctitatis opinione, Generalatus sui anno X, aetatis anno LXIII.