Agostino parte da Cartagine per Roma
disegno a colori dal ms. II di Firenze che contiene
una versione della Città di Dio in lingua italiana.
Datato 1433, al foglio 315 è firmato da A. di Lorenzo
LXI
DE INSTITUTIONE CANONICORUM REGULARIUM S. SPIRITUS DE VENETIIS, ET INDE SECUTA NOSTRI ORDINIS S. MARIAE DE NAZARETH COENOBII AMISSIONE
P. Fr. Gabriel de Garofoli Spoletanus, S. Theologiae Magister, divini verbi praeco, imo princeps suo tempore omnium evangelizantium, prout a nostrate Coriolano nuncupatur, dum anno 1421 in praefacta Venetiarum urbe sacras conciones haberet, sua vere singulari facundia, vitaeque sanctimonia ad amplectendum nostrum Eremitarum Ordinem induxit quatuor nobiles juvenes venetos, qui nempe fuere Andreas Bondimerius, postea Patriarcha Venetiarum, Philippus Paruta, deinde Archiepiscopus Cretensis, Michael Morosini, et Franciscus Contarini. Hi omnes die octava Octobris ejusdem anni 1421 in praedicto S. Mariae de Nazareth coenobio nostro Eremitano Ordini nomen dederunt, et anno insequenti solemnia vota juxta illius temporis morem emiserunt. Adhuc autem clerici professi, atque nondum sacerdotio initiati nostratum Ilicetanorum exemplum imitari cupientes, eodem P. Mag. Gabriele de Garofoli praeunte cogitare coeperunt de convertendo Eremitanorum coenobio in Canonicorum Regularium abbatiam. Verum sicut Ilicetanis desertoribus nostrates obstiterunt, qui degebant in coenobio S. Augustini Senarum, sic reformatoribus Venetis sese objecerunt Eremitani S. Stephani; quare Nazarethanum coenobium relinquere coacti, ad monasterium S. Danielis prope Patavium suam sedem transtulerunt, ibique anno 1424 ab Episcopo Patavino Petro Marcello vestem canonicalem receperunt. Paulo post autem obtinuerunt Venetiis abbatiam S. Spiritus, unde ipsorum Congregatio a Martino V approbata Congregatio Canonicorum Regularium S. Spiritus appellari coepit. P. Magister autem Fr. Gabriel de Garofoli suae desertionis penitentia ductus ad Eremitanum Ordinem an. 1426 reversionem fecit, atque anno 1429 a praefato Martino V ad Nuceriae Paganorum Episcopatum evectus fuit. Haec canonicorum S. Spinitus Congregatio, quae fuit ramusculus quidam ex Eremo Augustiniana avulsus, perduravit usque ad annum 1636, quo extincta fuit, haereditatem ejus quadringentis scutatorum millibus constantem sibi adjudicante Venetiarum Republica pro Cretensi bello gerendo. Nec magis eadem Respublica scrupulosa fuerat quoad praememoratum S. Mariae de Nazareth coenobium; nam occasione capta ex controversia exorta inter Eremitas Augustinenses, et novellos canonicos se inter litigantes immiscens, satius judicavit illic laemocomium (un Lazzaretto) esse construendum.
Itaque hac etiam vice experimento comprobatum fuit quod quaecumque innovationes jacturam aliquam afferre solent. Anno 1445 die 14 Aprilis Romae in coenobio S. Mariae de Populo ex Eugenii IV mandato celebratum fuit capitulum generale omnium Augustiniani Ordinis Observantiarum Italiae, ut unaquaeque eorum sibi eligeret rectorem, qui P. Priori Generali esset immediate subjectus, quiqui Vicarii titulum obtineret. Videtur tamen tunc nihil definitum fuisse, aut saltem omnis definitio dilata fuisse usque ad an. 1449, quo aliud hujusmodi capitulum habitum fuit jussu P. Generalis Juliani de Salemo in coenobio S. Mariae de Monte-Speculo in Tuscia, qua occasione idem P. Mag. Generalis constituit Vicarium Cong. Lombardiae P. Mag. B. Georgium de Cremona, Cong. S. Joannis de Carbonaria B. Desiderium germanum fratrem B. Christiani de Pedemontio, Cong. Perusinae P. Mag. Paulum Mattabuffi Romanum, et Cong. Montis Ortoni B. Simonetum de Camerino. Non fuit assignatus Vicarius generalis Congregationi Ilicetanae eo quia illa jam obtinuerat a Summo Pontifice facultatem sibi providendi de suo superiore. Hujusmodi variarum Congregationum Vicariis laudatus P. R.mus Generalis Fr. Julianus de Salemo dedit auctoritatem (sub die 13 Maji 1449) recipiendi Fratres, et collocandi eos, et pellendi si demerita eorum exegerint, et emittendi, necnon amovendi et commutandi prout, et quotiescumque prudentiae tuae videbitur opportunum, atque ea regendi, gubernandi, et administrandi in temporalibus, et spiritualibus omnia et singula in conventibus tibi subditis, disponendi, faciendi, et ordinandi ea, ad quae nostra, et nostri officii auctoritas se extendit, et quae nosmetipsi disponere, facere et ordinare possemus si in eis conventibus personaliter adessemus.
Tibi etiam concedimus, et licentiam impartimur nova loca capiendi et acceptandi cum nostra plena auctoritate eo tamen modo, quo in definitionibus capituli Montis Speculi fuit expressum, ac Sedis Apostolicae prius licentia semper obtenta in iis, in quibus de jure ipsa licentia fuerit opportuna. Item tibi concedimus ut de bonis temporalibus locorum tibi subjectorum in quacumque substantia fuerint mobili, seu immobili disponere, permutare, vendere et alienare possis, et dare licentiam tibi subditis illud idem faciendi quoties pro necessitatibus locorum, et conventuum tibi visum fuerit opportunum. Volumus etiam ut Fratres tibi subditos absolvere possis a sententiis excommunicationis juxta nobis ab Apostolica Sede indultum, cum eisque dispensare super macula irregularitatis quantum nostra auctoritas ex Indulto Apostolico se extendit etc. An. 1446 die 5 Junii Romae in Basilica S. Petri celebratur canonizatio S. Nicolai de Tolentino, quae solemnitas sic in Martyrologio Augustiniano sub die 5 praefati mensis descrbitur: Romae canonizatio S. Nicolai de Tolentino, qui ob egregiam sanctimoniam et innumera propemodum prodigia ab Eugenio IV in Sanctorum numerum est relatus in die Pentecostes, in quo die ipsemet S. Nicolaus in urbe Papiensi visibiliter multis apparuit, et ante omnium oculos in carcere detentis januas aperuit, in hoc ostendens non decere inibi aliquem affligi in die suae canonizationis in Urbe, ubi sui parentis Augustini reliquiae servabantur…