APPENDIX I

Examen ad probationem antiqui cultus anno MDCXXXVIII

 

 

 

1. In Dei nomine. Amen. Cum Admoumn Reverendus Pater Magister Aegidius Mediolanensis, Syndicus et Prior Generalis Augustinianae Religionis, diebus proxime elapsis scripserit litteras Adm. Reverendo Patri Magistro Aurelio de Salvenienis de Castiglione Florentino, ad praesens Conventus Religionis Augustinianae Senis Priori: aliasque litteras scripserit R. P. Othoni Petruccio Senensi ejusdem Religionis, curaturis, ut dixerunt, authenticari facere memorias, miracula et alia quae hisce in locis B. Augustini Novelli reperirentur; in praedictarum litterarum executionem convocato Capitulo, in supradicto Venerabili monasterio, a dicto Adm. R. P. Priore suorum Confratrum, fuerunt pro hujusmodi effectu duo electi et deputati Patres ejusdem Conventus, videlicet R. P. Otho Petruccius Senensis praedictus, et R. P. Jacobus Orlandinus pariter Senensis et Syndicus ejusdem Conventus, uti tam ipsi quam dictus Adm. R. P. Prior dixerunt apparere in libro deliberationum ejusdem Conventus. Hinc est propterea, quod anno a salutifera D. N. J. C. Incarnatione MDCXXXVIII, Indictione septima stylo Senarum [1], die vero XXII Decembris, Urbano VIII summo Pontifice sedente, Ferdinando Austriae III Romanorum Imperatore electo regnante, et Sereniss. D. Don Ferdinando Magno Hetruriae Duce V Domino nostro feliciter dominante.

 

2. Ego Notarius, stante electione de me facta ab iisdem pro eorum Notario ad effectum praedictum, cum viderim quam pluries in eorum Ecclesia Senis adesse altare ejusdem Beati, in tabula picta stantis in medio arborum, induti Augustiniano habitu, et habentis Angelum ad aures, et librum rubeum in manibus; in eademque tabula aliqua miracula ejusdem Beati, et quod in altari est capsa marmorea cum hac inscriptione particulari, HIC JACET CORPUS B. AUGUSTINI NOV. SENEN. ORD. EREM. et cui stat ante continuo lampada accensa; ivi simul cum dictis RR. Patribus in primis ad locum nuncupatum Val di Rosia, distantem a civitate Senarum per milliaria IX circiter, ubi adest quaedam ecclesia in medio nemorum, nuncupata S. Lucia in Val di Rosia dictoum RR. Patrum, ubi continuo morantur duo Patres ejusdem Religionis, alter Sacerdos, alter vero laicus: et celebratur saltem omni die festo Missa, et bis in anno duo solennia, in festo videlicet S. Luciae ac in festo dedicationis dictae Ecclesiae, magno populorum convinciorum concursu. Et aspicientes diversa, tam intus quam extra muros dictae ecclesiae, inter alias imagines Sanctorum diversorum in lodia dictae ecclesiae [2], vidimus imaginem in pariete picta, similem illi supradicti altaris in eorum ecclesia principali Senis; videlicet in medio duarum arborum, habentem ad alteram aurem Angelum. Et quia non recte cognoscebatur Angelus, prae humiditate et tumescientia cum salenitro, et distantia ab humo, ideo accepimus scalas; et acsendentes ad eam, vidimus et cognovimus recte esse Angelum. Ac in charta pecundia, supra tabellam posita in sacro adyto, antiquo charactre scripta vidimus haec formalia veba, videlicet Anno Domini MCCLXXVI [3], Clementis Papae Quarti III, opera B. Reinerii restaurata fuit ecclesia haec, et hornata picturis, paramentis atque Reliquiis. Deinde Reverendissimus Episcopus Volaterrarum, motus bonitate et sanctitati Patrum hujus loci, consecravit praedictam ecclesiam, ad honorem Dei et sanctissimae Matris ejus, nec non gloriosi PatrisS. Augustini et S. Luciae Virginis ac Martyris: et ita attestor pro veritate, ego notarius supradictus.

 

3. Discendentes illic postea eadem die, et facients iter ad conventum sub titulo et devotione D. Leonardi, procul Senas per milliaria quatuor circiter, ingressi ecclesiam cum Adm. RR. Patribus ejusdem conventus, postquam genibus flexis aliquantum oravimus, simul etiam cum aliquot rusticis ejusdem loci S. Leonardi, et Adm. Rev. D. Angelo, Curato ecclesiae Communitatis S. Columbae, loci contigui, et animarum et etiam popouli S. Leonardi; vidimus picturam integram, apud pulpitum et altare dictae ecclesiae, similem supradictis et optim conservatam: et ab omnibus et publice, absque interrogatione a dicto Adm. R. D. Angelo, postea vero ab aliis infrascriptis sed interrogatis, fuit dictum et affirmatum, audivisse publice, eamdem imaginem esse B. Augustini Novelli. Et descendentes de dicta ecclesia per scalam duodecim graduum, aliquantulum augustam, fuimus quoddam oratorium sivesacellumingressi; vidimusque altare cum infrascriptis picturis, sive imaginibus antiquis in tabula, id est, B. Vergine Maria in medio, deinde S. Joanne Baptista, S. Augustino, S. Leonardo [4] induto formali habitu nigro dictae Religionis D. Augustini (etenim intus capuccium nigrum videtur delineatum album, in medio praecincto corrigia, et in manibus librum rubeum habente) ac B. Augustino Novello, cum Angelo ad aurem ut supra, et cum his verbis, S. AUGUSTINUS. Quo in oratorio intus murum vidimus locum arcuatum, latitudinis brachiorum trium circiter, ubi adest similitudo Domini nostri Jesu Christi orantis in horto pieta, et adest intus sedile, hujusmodi arcuatum circumdans: et ante versus altare, ubi adstabat Deo faciens dictus B. Augustinus Novellus est proportionatum genuflectile longitudinis arcuati praedicti: quem ad locum concurrunt populi, sedituri et se prostraturi secunda die Pentecostes die sui obitus, partim devotionis gratia, partim vero ut ab aliqua aegritudine convalescant, sicut praedicta et infrascripta respective sponte testatus est Adm. R. D. Angelus, Presbyter Curartus ecclesiae S. Columbae praedictus, aetatis annorum sexaginta: quid dixit etiam in sua supradicta ecclesia habere in sirica pictum dictum Beatum, cum stemmate Nobilium Azzolinorum [5] Senensium, tacto pectore more Sacerdotali: Sanctesque Augustini de Pepis annorum sexaginta quinque, Dominicusque Antonii de Gazzeis annorum esxaginta quinque, Dominicusque Joannis de Joris annorum quinquaginta quator, Joannesque Baptista Antonii de Gagliardis annorum quadraginta quinque, tactis sacris, ad meam Notarii infrascripti delationem jurarunt, coram infrasciptis testibus, esse ejusdem B. Augustni Novelli, et devotionis gratia illius confecta, et ita audivisse, tamquam talia venerata fuisse; semetipsos quoque et alios omnes veratos fuisse, et adhuc in eadem veneratione permanere. In parietibus dicti oratorii, habentis in voltis [6] diversas diversorum Sanctorum picturas, cum Evangelistis pariter pictis, adsunt picata, videlicet dicti Beati admirabilis ingressus in Augustinianam Religionem; ejus mala valetudo jacentis in lecto, ubi videturmittens vocandos Religiosos,quod bis reiteratum duobus aliis subsequentibus in locis videtur; quamdo dictae Religionis coepit habitum ab uno dictae [Religionis] Augustinianae Fratre, videtur genibus flexis, [reverentiam] faciens Crucifixo, inditus habitu Religionis praedictae; videntur [etiam] multi pauperes et claudi, recurrentes ad ipsum, eleemosynam et gratiam reportaturi: videntur alia particularia, sed non recte pependuntur ob temporis vetustatem, quae propterea praetermittunutr: sed bene et recte videtur ejusdem Beati caput cum splendoribus, et aliquae aliae pesonae orationem aperte habenetes cum uno religioso; videtur ipse Beatus librum tenens, et secus sive a parte videtur stans bubulcus: item cum splendoribus videtur orans ante Crucem etc.

 

4 . Ego Dominicus Julii qu. Joannis de Boschis, Notarius publicus et civis Senensis, quia haec vidi et audivi, ideo requisitus in notam sumpsi, et in hanc publicamformam redegi, meoque solito signo munivi, ad laudem Dei, Beatissimae Virginis matris mariae, D. Dominici, S. Luciae, et B. Augustini Novelli. Acta praedicta fuere dictis in locis, et (quoad ea quae visa et audita) in ecclesia S. Leonardi Conventus S. Leonardi, coram et praesentibus Bartholomeo qu. Hieronymi del Banda, et Sebastiano qu. Hieronymi de Senis, rusticis in praedicto communi S. Columbae, die XXIII dicti mensis.

 

5. Regressi Senas, simul una cum D. R. P. Mag. Othone, contuli me ad Hospitale magnum S. Mariae Scalarum: et praevia licentia Illustriss. Rectoris illius loci D. Laurentii de Daccis Nobilis Senensis, ivi in locum nuncupatum il Pellegrinario, sive Infirmaria vecchia, ubi adsunt quam plurimae picturae diversorum Sanctorum, beatorum, Evangelistarum, Prophetarum, et similium: inter quas de anno millesio quadrigentsimo quadragesimo secundo, optima manu pictas et optime conservatas, pictum B. Augustinum Novellum vidi, induentem habitu Rectoris Rectorem Hospitalis, cum his infra verbis praecisis [7]. Quomodo S. Augustinus Novellus dedit habitum Rectori Hospitalis.

 

6. Die sequenti, videlicet XXIV ejusdem mensis annique, simul cum dictis RR. Patribus, ivi ego Notarius supradictus in Archivium dicti Conventus S. Augustini Senis: et vidi duos libros in quatro folio, alterum in charta pecudina cum copertis ligneis [8] et suis fimbriis de ottune [9] in fine; et alterum in charta ordinaria, sine copertis,sed antiquo charactere scriptos et bene retentos, in quibus sunt descripta Vita et multa miracula dicti Sancti.

 

7. In ecclesia ejusdem Conventus vidi altare cum capsa lignea antiqua, in qua, ut asseruerunt dicti RR. Patres, jacebat corpus d. Beati, antequam missum fuisset in praedictam capsa marmoream: in qua capsa lignea sunt quatuor picturae antiquae, sed bona manu et bene conservatae, quas dixerunt esse in memoriam dici Beati: prima videlicet, quando aegrotus jacebat in lecto, et suos servos mittebat vocaturos religiosos Religionis praedictae, sed in actu discessionis eorum alter valde est humiliatus, alter respicit unde discedit. In secunda videntur duo Patres, simul cum dctis servis, et D. Augustinus in aere, qui manibus retrudit illos ad d. Beatum aegrotum. Tertia continet d. Beatum cum splendoribus aureis, indutam tunica, patientia [10] ac capuccio albis, et corrigia nigra, genuflexum ante altare, imo coram Religioso in ecclesia habitu Augustiniano induto, similante Superiorem d. Religionis; eumque recipientem ibi habitum nigrum multa cum humilitate, habentem retro suos servos, nunc aliis vestibus vestitos quam prius, quando ducebant Religiosos ad aegrotum. In quarta pictura apparet d. Beatus cum suis aureis splendoribus, vestibus sacris indutus, genuflexus ante Episcopum nigra veste vestitum, ponentem illi planetam: ex quibus apparet illius ad [Sacerdotium] ordinatio. Ibi adstantes videntur alii Fratres ejusdem Religionis. In sacristia in quadrata tabula picta, altitudinis unius brachii circiter et latitudinis similis, apparet quidam Religiosus, habitu Augustiniano cum splendoribus aureis, denotans Beatum sive Sanctum: cujus sinistrae pictus est Episcopus, habens pastorale, mitram ac pluviale, ac retro multos Religiosos habitu Augustiniano indutos ante portam ecclesiae, recipientes quoddam caput in baccino [11], cum splendoribus aureis, cum pompa porrectum a quodam Rege, habente secum multos variis vestibus vestitos et ornatos, cum vexillo Regis, medio nigri et medio albo in alto, cum magna Cruce aurea [12] cum aliis sex Crucibus parvis intermediis, et in parte nigra videntur aliqua lilia aurea, et in vertice pariter lilium aureum:quam effigiem dicti rr. patres dixerunt esse ejusdem Beati, recipientis Neapoli gratis D. Lucae Evangelistae caput. Et quia haec vidi, legi et audivi ego Notarius Sergardii Patricii Senensis, Generalis Vicarii Illustriss. Archiepiscopi et testium duorum.

 

8. In Dei nomine Amen. Anno Incarnationis praedicto, die XXVIII mensis praedicti...Vocatus ego Dominus Boschus, qui supra a praed. R. P. Mag. Othone Petruccio Senensi, iterum in praed. Senarum Ecclesiam, sub titulo et devotione S. Augustini alias [13] B. Augustini Novelli, inter aliquasparvulas picturas existentes in altaribus (altero videlicet sub nomine et devotione S. Stephani Protomartyris, Nobilium Dominorum de Pinis; et altero antiquissimae et nobilissimae familiae de Ghinuccis, vulgariter altare Dominae nostrae a partu) visurus imagines illic propterea collocatas in altaribus praedictis; inter parvulas imagines diversorum Sanctorum et Beatorum, vidi in illo Dominorum de Pinispictum Sanctum sive Beatum, cujus non adest illic scriptum neque sculptum nomen, habentem librum rubeum in manibus, et ad auremdextram columbam: quod dixit praed. P. Mag. Otho Petruccius esse in honorem hujus Beati. In illo autem nuncupato Dominae nostrae a partu....antiquissimae familiae de Ghinuccis, vidi picturam d. Beati , cum Angelo ad aurem, sed aliquantulum deleto vetustate, et infra antiquo charactere haec verba, SANCTUS AUGUSTINUS NOVELLUS: quae omnes picturae sunt eodem sive simili habitu Religionis Augustinianae; declarans ulterius, in manibus d. Beati in altari Dominae nostrae, esse pictum librum rubeum similem supradicto. In quorum fidem etc. [14]

 

 

 

Note

 

(1) - Erravi ad diem 16 Maij, in praevio ad Acta S. Francisci Senensis Commentario, deceptus ambiguitate responsi Senis ad me missi, cum creduli, stylum Notarialem Senensium, ex Pisanorum et plurium aliarum per Tusciam civitatum usu, communis anni initium praevenire novem mensibus; cum fuerit econtra statuendum, quod Senenses, aeque ac Florentini, annum protrahant tribus mensibus ultra Kalendas Januarii, usque ad XXV Martii. Sic autem optime conciliantur, primum Auctores omnes, qui B. Ambrosium Sansedonium, XX Martii defunctum, scribunt obisse anno MCCLXXXVI; licet a Januario inchoaantibus annum debeat dici mortuus MCCLXXXVII: deinde quomodo processus de B. Francisco Senensi, inchoatus anno MDCXXII mense Octobri, duraverit usque ad Febrarium eiusdem anni, qui nobis coeptus erat MDCXXIII a Januario numerari. Id autem necessarium esse probatur, tum ex instrumentis de B. Ambrosio, mensibus Aprilis et Mago factis, et XV Indictionem cum anno MCCLXXXVII componentibus, tum ex hoc instrumento, ubi Indictio VII, mense dumtaxat Septembri inchoata, componitur cum anno MDCXXVIII, meritoque additur Stylo Senarum; quia stylo vicinarum Pisarum debuisset scibi annus MDCXXXIX.

(2) - Lodia, sive Logia, porticum ecclesiae annexam significat.

(3) - Formalia verba Italiae sunt ista: L'anno 1276 del Signore, il 3 del Pontificato di Clemente IV, per opera del Beato Rinero, fu restaurata questa chiesa, et ornata di pittura, paramenti et reliquie: et fatto questo, Reverendiss. Vescovo di Volterra, mosso dalla bonta ed santita de, Padri de questo luogo, consogro la detta chiesa a honore di Dio, et della santissima sua Madre, del glorioso Padre S. Augostino, et di S. Lucia Virgine et Martyre. Quae maluimus Latine dare. Erat autem dicto anno 1276 Raynerius Episcopus Volaterranus, de quo console Ughellum tomo I Italiae sacrae, columna 366. Quis autem fuerit B. Reinerius, dictae restaurationis auctor, ignoramus; nec ullam eyus mentionem invenimus apud Herreram in Alphabeto, Torellum in Centuriis, vel alios Augustinianos scriptores.

(4) - Colitur S. Leonardus 6 Novembris, et passim pigitur in habitu Levitico, nec hactenus Augustinianorum scriptorum aliquis eum adscripsit Sanctis sui Ordinis.

(5) - Decius Card. Azzolinus. An. 1585 a Sisto V creatus, pro insignibus habet sex stellas aureas in campo caeruleo apud Ciacconium: sed is ex Azzolinis Firmanis est ; an autem hi communia insignia habeant cum Azzolinis Senensibus, nescio.

(6) - Volta, fornix, ex Chronico MS. Trudonensi de Reliquiis S. Eucherii Episcopi 20 Februarii num. 1 et alibi.

(7) - Italiae ita erat: Come S. Agostino Novelo die l'abito a Rettore de lo Ispedale.

(8) - Coperta, id est, Coperculum.

(9) - Ottone et Latone aurichalcum dicitur, et vox posterior etiam ad Hispanos, Gallos, Anglos, ac Belgas modice variata transiit.

(10) - Patientia, Scapulare, non solarum Monialum (uti credidi ad Vitam S. Catharinae Bonomensis 9 Martii num. 37) sed (ut hinc apparet) etiam virorum.

(11) - Baccinum, Bacile id est pelvis, a Teutonico Bac.

(12) - Crux illa major in campo albo, videtur Ducatum Calabriae notare, quamvis hodie illa non aurea, sed rubra effingatur; nec adsint senae cruculae, hic pariter expressae: Lilia aurea numero indefinito, pro more antiquiori Regum Francorum, etia hodie Neapolitanae urbi pro insigni sunt, sed in campo caeruleo: qui color, hic fortassis ab initio expressus, paulatim aiit in nigredinem.

(13) - Videtur hic dubitare Notarius, utri S. Augustino sacra ecclesia sit, et forte posterius restaurata ea est, etiam sub nomine Novelli, quae initio prioris dumtaxat nomen ferebat; uti patet ex instrumento anni 1201 apud Herreram parte 2 pag. 409, prius utique facto quam Novellus nasceretur.

(14) - Sequebatur Notula P. Jacobi Orlandini Senensis, absque anno Italice scripta, post Reliquiam, de qua infra, Thermensi civitati (quam ille Terni vocat) concessam; qua asseritur inter alia, per annorum trecentorum spatium celebrari solitas continuo Missas in eo altari, in quo est depositam corpus Beati; ipsamque marmoream arcam antiquissimam esse; tunc autem cum Notula illa scriberetur, vixisse ibidem aliquos Patres, qui asserebant a se vivas olim duas tabulas ex candido marmore vetustas, in quibus sculpta erant quedam Beati miracula: quod autem Notula sit scripta post annum 1620, intelligitur ex assinato Hymno, Iste Confessor, cum isto adhunc anno (ut mox apparebit) alius Hymus recitaretur.