Sant'Agostino di Botticelli a Firenze

AD FRATRES IN EREMO COMMORANTES

SERMO L

dello PSEUDO AGOSTINO

(PL 40 1334) SERMO L. DE SALUTE ANIMAE

Quantum ad animae nostrae desiderium pertinet, fratres charissimi, voluntatis nostrae est, ut ad vos requirendos frequenter veniamus, sed necessitate temporis nunc veniendi incolumes nos venire meruimus: et ideo quia de communi corporum sanitate gaudemus; de animarum salute, quae vera salus est, in quantum Dominus dederit, colloquamur. Ideo, fratres, ad imaginem Dei facti sumus, ut, Deo donante, intelligamus quae sit desideranda patria, quae sit vera beatitudo, quae vera vita, quae perfecta sanitas, quae sit aeterna felicitas. Sed intus in corde, Deo inspirante, cognoscamus. Nemo se excusare poterit, ut dicat,

Non novi litteras, ideo Dei praecepta intelligere non possum: quia qui litteras non novit, quid sit aut non sit, intelligere debet. Interroget homo conscientiam suam, et alloquatur se ipsum, et dicat sibi suis verbis: O homo, quis es, aut ubi es, et unde venisti? Et responde tibi: Homo sum, et Dei creaturam me esse cognosco. Iterum interroga, et dic: Quid in te habes, aut ex quibus rebus te factum esse cognoscis? Responde et dic: Ex anima et carne me constare cognosco.

Quid in te ex his duabus rebus melius habes? Responde: Sine dubio animam meliorem habeo quam carnem. (1335) Optime et ordine legitimo respondisti, et dixisti te animam meliorem habere quam carnem. Dic mihi adhuc: Ubi es, o homo? Respondebis: In mundo. Postea vero ubi eris? In coelo.

Quamdiu ibi eris? In saecula saeculorum. Iustissime respondisti, et verum dixisti: fac modo rationem vitae tuae, et esto iudex iustus. Ex omnibus rebus quas dedit tibi Deus, serva carni tuae unde sustentetur in mundo, et repone animae tuae unde in perpetuum vivat in coelo. Attende diligenter conscientiam tuam, et vide si tantas res animae tuae reposuisti in coelo, quantas habes corpori tuo in mundo: si tot solidos reposuisti in coelo, quantos tibi servasti in mundo. Vide si tot modios tritici, si tot amphoras vini per eleemosynam in paradiso, unde vivat anima tua, reposuisti, quantum tibi reservasti unde vivere possit caro tua in mundo. Cum ergo ista diligenter attenderis, et considerans sapienter, vides te prope totam libram carni tuae servasse in mundo, et unam unciam reposuisse in coelo; erubesce, et cito ad poenitentiae medicamenta confuge: quia incoeptum in te ipsum iudicium iudicasti. Aliud verum dixisti, et aliud operibus perfecisti: quia totum carni non solum fideliter, sed etiam infideliter deputasti.

Nescio si apud te periclitetur iudicium tuum, quando inter animam et carnem tuam iniqua sunt iudicia tua. Et ubi te iustum invenire potero, quem in te ipsum iniquum esse cognosco? Et tunc certe nutrimus carnem, ornamus carnem, aliquoties inebriamus nos, et nimium deliciose pascimus carnem, quam, velimus nolimus, post paucos menses aut annos vermes devoraturi sunt in sepulcro; et contemnimus animam quae Deo ab Angelis praesentatur in coelum. O quam dura erit animae peccatrici, et quam intolerabilis hora illa, quando viderit bonam animam requiem recipere in paradiso, se vero torqueri in aeterno supplicio. Ergo considerate, fratres charissimi, si non maiorem, certe vel aequalem partem animae faciamus. Non enim foris in corpore, sed intus in interiori homine facti sumus ad imaginem Dei. Caro enim nostra de limo terrae formata est. Numquid iustum est, ut limus terrae imagini praeponatur?

Caro enim debet servire, et anima imperare. Ista debet exercere imperium, et illa subiecta servitium. In omnibus christianis bonis anima dominatur, et caro servire compellitur. In peccatoribus vero et amatoribus huius mundi, inverso, imo perverso ordine caro erigitur, et anima humiliatur; illa deliciis pascitur, et ista fame torquetur; illa luxuriatur in vestibus pretiosis, et ista vix in veteribus involvitur pannis: et si peccatis fuerit obnoxia, aeterno Iudici praesentatur, et tunc vera eius ignominia apparebit. Nam cum anima in corpore suo caput esse debeat, quicumque carnem deliciis aut voluptatibus nimium erigit, nutrit, fovet et palpat, animam vero despicit et contemnit; pedes levat in alto, et caput imprimit in profundo. Et qualis est in oculis hominum, qui inversis pedibus ambulare videtur, talis est in oculis Angelorum, cui caro propria dominatur. Sicut ergo supra dixi, fecit nos Deus ad imaginem et similitudinem suam: et cum deberet in nobis homo interior dominari, in tantum Deum contemnimus, ut imaginem Dei miserabili limo servire faciamus: et hoc est iniquum iudicium, ut carnem nostram animae praeponamus. Sed hoc omnes homines recto iudicio non faciunt. Multi enim sunt honesti, sobrii et humiles, misericordes, casti, in quibus anima tenet imperium, et caro subiecta servit.

Et ideo rogo vos, fratres, attendat unusquisque conscientiam suam: et si dominatur caro, cito erigat dominam, et stimulet ancillam: ut non caro vincat animam, et ad luxuriam trahat; sed magistra carnem suam regat, et per vias castitatis et iustitiae ducat. Qui vero in se sentit animam dominari, teneat cum Dei adiutorio disciplinae continentiam, et per freta pelagi huius mundi ita navigium corporeum, veritate gubernante, contendat, ne inter fluctus iustitiae naufragium incautus incurrat. (1336)

Ut enim agnoscatur, quod ex nobis in veritate anima dominetur, de substantia nostra victum nobis sufficienter et vestitum simplicem reservemus, et quidquid amplius Deus dederit, animae in aeternam beatitudinem per eleemosynam pauperum reponamus: ne forte cum carnem nostram ornamentis componimus, et multis deliciis saginamus, partem cum illo divite purpurato, et non cum Lazaro habeamus. Scitis enim, ut in Evangelio frequenter audistis, quod dives ille qui epulabatur quotidie splendide, et purpura induebatur et bysso, post de corpore exiit, et sepultus est in inferno, et ibi inter flammas aquae guttam et locum refrigerii requisiit, et invenire non meruit. Ecce cuius caro luxuriatur et epulatur in saeculo, quales divitias inveniet in inferno. Lazarus vero qui nec divitias nec ornamenta habuit in saeculo, post mortem in sancti Abrahae requievit gremio. Sicut ergo supra dixi, fratres charissimi, refrenemus gulam nostram, et victum et vestitum simplicem carni nostrae in hoc saeculo praeparemus, ut remaneat aliquid quod in futuro saeculo animae reponamus. Quod peritura gula cupit, reservet eleemosynae. Ornamenta quae luxuria ac suavitas requirit in mundo, misericordia et veritas reponat in coelo. Si ornati volumus esse, quaeramus ornamenta unde nemo ornatur indignus. Si delicias concupiscimus, non quaeramus carnales ac transitorias, ex quibus stercora conficiuntur in mundo, sed magis spirituales et aeternas, unde Angeli epulantur in coelo.

Et si forte quaeris quae sint illae deliciae, audi Apostolum dicentem: Quod nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se (I Cor. II, 9) . Adhuc quaeris et interrogas, quid sit hoc? Si vis verum agnoscere, Deus est deliciae tuae, requies tua, sanitas tua, gaudium tuum, felicitas tua, refrigerium tuum, amoenitas tua, et quidquid sancte possit desiderare anima tua, totum tibi Deus erit. Sic beatus Apostolus dicit: Et erit Deus omnia in omnibus (Id. XV, 28) . Avare, audi me; quid tibi sufficit, si Deus tibi non sufficit? Si ergo ista omnia desideratis, paradisi requiem quaerite, pro aeterna beatitudine suspirate, unde non exit amicus, ubi non intrat inimicus, unde nec bonus potest exire aliquando, nec malus ullo modo introire. Ad istam ergo patriam ornati bonis operibus festinemus, ut dum eleemosynam pauperibus dederimus, ad coelestia regna pervenire possimus: ad quae ille nos perducat qui est benedictus in saecula saeculorum.

Amen.